De zelfdeterminatietheorie is een theorie over motivatie en menselijk welbevinden. Ed Deci en Richard Ryan stonden aan de wieg van dit onderzoeksdomein en anno 2016 zijn er daarbinnen honderden en honderden studies gedaan.

Kwaliteit in plaats van kwantiteit

De theorie stelt dat in plaats van te kijken naar de kwantiteit van motivatie, we moeten kijken naar de kwaliteit van motivatie. Het is de kwaliteit die bepalend is voor de uitkomsten, niet de kwantiteit. Grofweg bestaat het onderscheid tussen autonome motivatie en gecontroleerde motivatie.

 

Autonome motivatie betekent dat de persoon, op het moment dat hij het gedrag uitvoert, er helemaal achter staat en het zelf wil. Dat kan zijn omdat hij de activiteit interessant vindt (intrinsieke motivatie) ofwel omdat hij de activiteit belangrijk en waardevol vindt (geïnternaliseerde extrinsieke motivatie).

 

Gecontroleerde motivatie betekent dat de persoon het gedrag uitvoert omdat hij een straf wil ontlopen, een beloning wil krijgen of omdat hij zichzelf onder druk zet om het gedrag uit te voeren. Vaak worden de verschillende soorten kwaliteit van motivatie op een continuüm afgebeeld, dat loopt van amotivatie naar autonome intrinsieke motivatie. Dat continuüm kun je hier vinden.

Gedragsregulatie

Bij elke kwaliteit van motivatie is de gedragsregulatie van de persoon anders. Hoe meer autonoom gemotiveerd, hoe meer de persoon zijn gedrag reguleert vanuit zichzelf. De persoon functioneert dan autonoom, hij staat helemaal achter wat hij doet. Hoe meer gecontroleerd de motivatie, hoe meer de persoon zijn gedrag reguleert zonder dat hij het echt zelf zo wil. Hier kun je iets lezen over gedragsregulatie.

 

Effecten van de kwaliteit van motivatie

De effecten van de kwaliteit van motivatie zijn groot; er is effect op het gevoel van de persoon als hij de activiteit uitvoert, de betrokkenheid waarmee hij aan de slag gaat, zijn doorzettingsvermogen bij tegenslag en de uiteindelijke resultaten die hij bereikt. Autonome motivatie gaat samen met betere resultaten, een beter gevoel, diepgaander leren, beter omgaan met tegenslag en met een betere fysieke en geestelijke gezondheid. Gecontroleerde motivatie gaat samen met slechtere geestelijke en fysieke gezondheid (depressie, stress), slechtere resultaten en zodra de druk wegvalt, valt de motivatie ook weg. Hier kun je meer lezen over de effecten van de verschillende vormen van motivatie.

Bronnen van hoge motivatiekwaliteit

Een hoge kwaliteit van motivatie ontstaat wanneer mensen de perceptie hebben dat de activiteit die ze uitvoeren betekenisvol is, wanneer ze zich autonoom voelen, wanneer ze ervaren dat ze competent zijn om de activiteit uit te voeren, en ze zich verbonden voelen met voor hen belangrijke andere mensen terwijl ze met de activiteit bezig zijn. Het type doel dat mensen kiezen hangt daarnaast ook samen met de kwaliteit van motivatie. Intrinsieke doelen zijn wijzere doelen voor het welbevinden dan extrinsieke doelen. Intrinsieke doelen nastreven hangt samen met autonome motivatie en extrinsieke doelen nastreven met gecontroleerde motivatie. Lees hier verder over intrinsieke en extrinsieke doelen.

Psychologische basisbehoeften

De psychologische basisbehoeften die universeel zijn voor menselijke organismen zijn competentie, verbondenheid en autonomie. De basisbehoeften zijn allemaal groeigeorienteerde behoeften, omdat menselijke organismen een natuurlijke tendens hebben tot groei en integratie. Psychologische veiligheid is bijvoorbeeld geen basisbehoefte, hier kun je lezen waarom dat zo is. En hier kun je lezen hoe die basisbehoeften zich verhouden tot de behoeftepiramide van Maslow. Als de psychologische basisbehoeften zijn vervuld, zijn de condities gecreëerd voor het ontstaan van autonome motivatie. De basisbehoeften kunnen echter ook onvervuld blijven of zelfs actief gedepriveerd en de mate waarin de basisbehoeften worden vervuld, heeft een effect op de kwaliteit van de motivatie, zoals je hier kunt lezen.

Energiek aan het werk

Met een lage kwaliteit van motivatie een activiteit verrichten kost energie (zie hier en hier). Diezelfde activiteit verrichten met een hoge kwaliteit van motivatie levert energie op. Dus als mensen doodmoe worden terwijl ze aan het werk zijn, dan zou het heel goed te maken kunnen hebben met een lage kwaliteit van motivatie voor dat werk, zoals je hier kunt lezen. Dus voor mensen in organisaties biedt het grote voordelen als ze autonoom gemotiveerd zijn voor hun werk. Hier kun je lezen over de voordelen van het vervullen van de psychologische basisbehoeften in teams en organisaties.

Misverstand

Veel mensen begrijpen de zelfdeterminatietheorie niet goed, en een veelgemaakte fout is om te denken in termen van intrinsieke en extrinsieke motivatie, waarbij intrinsiek goed is en extrinsiek niet goed. Dan krijg je pleidooien voor het uitsluitend focussen op intrinsieke motivatie. Het belangrijke onderscheid zit hem echter niet in intrinsieke of extrinsieke motivatie, maar in autonome en gecontroleerde motivatie. In sommige situaties is geinternaliseerde extrinsieke motivatie zelfs een betere voorspeller van goede performance dan intrinsieke motivatie, zoals je bijvoorbeeld hier kunt lezen.

Van intrinsiek naar autonoom

Als mensen alleen maar zouden doen waarvoor ze intrinsiek gemotiveerd zijn, zou niemand belasting betalen, en zouden we allemaal zelfs als we volwassen zijn nog het ijsje van onze broer of zus afpakken. Internalisatie van externe waarden en doelen is een normaal en belangrijk socialisatieproces. Dus het is niet zinnig om ervoor te pleiten dat mensen alleen maar doen waarvoor ze intrinsiek gemotiveerd zijn.

Condities creëren

Wel nuttig is het, waar mogelijk condities te creëren waarbinnen mensen autonoom gemotiveerd raken. Er zijn veel activiteiten die mensen ondernemen die ze niet interessant vinden, maar waarbij wel sprake is van een hoge kwaliteit van motivatie. Ze staan er helemaal achter om de activiteit te doen, ze hebben het belang of de waarde van de activiteit geïnternaliseerd. Iets over hoe dat internalisatieproces plaatsvindt kun je hier en hier lezen.

Intrinsieke motivatie

Intrinsieke motivatie bestaat trouwens in drie soorten, zoals je hier kunt lezen. Autonoom functioneren is trouwens niet hetzelfde als onafhankelijk functioneren. Je kunt volledig afhankelijk zijn en toch autonoom functioneren, namelijk als je er zelf achter staat dat je afhankelijk bent van de ander. Hier kun je meer lezen over het onderscheid tussen autonoom functioneren en onafhankelijk functioneren.

Relevantie voor de praktijk van alledag

De zelfdeterminatietheorie is relevant voor iedereen. Coaches kunnen de autonome motivatie van hun cliënten stimuleren door progressiegericht te coachen, zoals je hier kunt lezen. Progressiegerichte interventies zorgen voor de vervulling van de psychologische basisbehoeften van de ander. Ook fysiotherapeuten kunnen via autonomieondersteunende gespreksvoering betere resultaten bereiken.

Managers

Managers die op een autonomieondersteunende manier leidinggeven, worden meer gerespecteerd door hun medewerkers en bereiken betere resultaten in een betere sfeer. Hier kun je daar iets over lezen.

Opvoeden

Ouders die autonomieondersteunend opvoeden krijgen kinderen die zich beter aanpassen aan de maatschappelijke normen en waarden, die opener zijn, het beter doen op school, zelf autonoom gaan functioneren en die een betere relatie hebben met hun ouders. Hier kun je daar meer over lezen.

Docenten

Docenten die zelf autonoom gemotiveerd zijn en op een autonomieondersteunende manier lesgeven floreren zelf meer in hun werk en datzelfde geldt voor hun studenten. Opstandigheid van studenten heeft dan ook vaak te maken met de kwaliteit van hun motivatie en dat heeft weer te maken met de manier waarop ze behandeld worden. Als docenten zelf onder druk staan, geven ze die druk door aan hun leerlingen, ook als ze denken dat ze dat niet doen. Hier kun je daar meer over lezen. Dat heeft een effect op de kwaliteit van de motivatie van de leerlingen, mede omdat motivatie besmettelijk is, zoals je hier kunt lezen.

Liefdesrelaties

Liefdespartners die de basisbehoeften van hun geliefde vervullen hebben een betere relatie en hun partner voelt zich tevredener met de relatie. Vrienden die de autonomie van hun vriend of vriendin ondersteunen en respecteren, hebben een betere vriendschapsrelatie.

Mensen die autonoom functioneren zijn gezonder, zowel geestelijk als fysiek, dan mensen die gecontroleerd functioneren.

Kenmerken van de situatie

De kenmerken in een situatie beïnvloeden de kwaliteit van de motivatie van een persoon. De manier waarop je iemand tegemoet treedt heeft een direct effect op diens motivatie. Autonomieondersteunende uitingen zijn het geven van erkenning voor het perspectief van de ander, keuzemogelijkheden bieden, eigen initiatieven honoreren, duidelijke doelen aanreiken en een duidelijke onderbouwing geven waarom die doelen belangrijk zijn.

Deliberate practice

Maar ook als iemand autonoom gemotiveerd is, kan de manier waarop we die persoon tegemoet treden de kwaliteit van de motivatie verminderen of juist in tact laten. Tijdens deliberate practice, bijvoorbeeld, is het belangrijk om condities te creeren waarbinnen die autonome motivatie in tact blijft. Hier kun je daar meer over lezen. Autoritaire uitingen stimuleren gecontroleerde motivatie, zoals je hier kunt lezen. Prestatiebeloning heeft ook een effect op de kwaliteit van motivatie, hier kun je daar meer over lezen.

Autonome gedragsregulatie

Bij het ontwikkelen van gezonde eetpatronen is het mogelijk om de kwaliteit van motivatie te verhogen als iemand daarvoor niet autonoom gemotiveerd is (zie hier ). Daarnaast is het zo dat als mensen gedurende langere tijd op een bepaalde manier functioneren, ze een algemene tendens tot die manier van gedragsregulatie ontwikkelen. Vandaar dan je kunt zeggen dat sommige mensen in het algemeen autonomer functioneren dan anderen en dat het misschien zo is dat sommige mensen meer behoefte hebben ontwikkeld aan autonomie dan anderen (zie hier). Die autonome gedragsregulatie heeft impact op allerlei levensgebieden, zelfs bijvoorbeeld op het gebied van het herkennen van en bijstellen van je vooroordelen.

Vooroordelen

Hier en hier kun je meer lezen over vooroordeelreductie.
De zelfdeterminatietheorie is een veelomvattend onderzoeksgebied, waar enorm veel van te leren valt. Een solide onderzoeksterrein, met praktische implicaties voor iedereen.

Als je op deze site de zoektermen motivatie, basisbehoeften, doelen, zelfdeterminatie, deci intypt krijg je een overzicht van de artikelen die in de loop der jaren zijn verschenen over de zelfdeterminatietheorie.

Meer lezen?

]