Gevoelens als informanten van je gedrag
De kern van de zelfperceptietheorie is dat we ons op een bepaalde manier voelen omdat we ons op een bepaalde manier gedragen en niet andersom. Dat is tegenintuïtief voor veel mensen. Over het algemeen geloven mensen dat ze zich op een bepaalde manier gedragen omdat ze bepaalde gevoelens hebben. Ik voel me vrolijk en daarom lach ik. Ik voel me verdrietig en daarom huil ik. De zelfperceptie theorie zegt het tegenovergestelde; ik huil en daarom voel ik me verdrietig.
Dus:
Ik schreeuw tegen mijn collega——————> daarom voel ik me boos
En niet:
Ik voel me boos—————————> daarom ik schreeuw tegen mijn collega
We doen iets en vervolgens worden we geïnformeerd door onze gevoelens hoe we ons aan het gedragen zijn. Ons gedrag is vaak automatisch en onbewust. Ons gedrag wordt grotendeels aangestuurd door het zogenaamde Systeem 1, ons onbewuste. De gevoelens die door ons gedrag worden opgeroepen maken ons bewust van hoe we ons aan het gedragen zijn. Onze gevoelens zijn onderdeel van het zogenaamde Systeem 2, ons bewuste.
Gevoelens zijn daarmee informanten. We hoeven dus niet te vechten tegen ons gevoel of ons gevoel te veroordelen. Het gevecht dat we soms moeten voeren speelt zich af tussen ons automatische, reflexmatige gedrag en de bewuste regulatie van ons gedrag. Door ons bewust te zijn wat we voelen, kunnen we ons gedrag vervolgens reguleren. Het gaat er dus niet om je gevoel te volgen, maar om je gevoel te zien als signaal van hoe je je aan het gedragen bent. Wil je je liever anders voelen? Gedraag je dan anders. Dan volgt je gevoel vanzelf.
William James (1884) was de eerste die stelde dat gevoelens voortvloeien uit gedragingen in plaats van andersom (James, William, “Principles of Psychology” 1890). In de jaren ’60 begon James Laird deze theorie van William James te onderzoeken. Gedurende vele jaren van onderzoek en experimenten bewees Laird dat gevoelens een gevolg zijn van ons gedrag en vervolgens ons toekomstige gedrag ook weer leiden en beïnvloeden. Een indrukwekkend aantal onderzoekers heeft in de loop der jaren dit fenomeen op diverse terreinen onderzocht.
Sabine Koch van de Heidelberg University deed onder andere onderzoek naar het effect van fysieke bewegingen en ritmes op gevoelens en cognitie. Maak je ronde, zachte bewegingen, dan wordt je vrolijker en beoordeel je situaties positiever. Maak je scherpe, abrupte bewegingen dan voel je je vervolgens negatiever en beoordeel je situaties negatiever.
Elaine Hatfield van de Universiteit van Hawai is een bekende onderzoekster op het gebied van de liefde en haat. Zij schreef onder andere een onderzoeksartikel over de besmettelijkheid van emoties. In dat artikel zet zij uiteen dat wij onbewust de gezichtsuitdrukkingen van onze gesprekspartners nadoen, waardoor wij ons hetzelfde gaan voelen als zij. Zo verandert je lichaam je brein op een manier waarvan je je niet bewust bent, want mensen zijn zich niet bewust van hun copieergedrag. Sterker nog, zodra iemand bewust iemand anders gelaatsuitdrukkingen gaat nadoen, ziet het er onecht uit.
Gunter Kreutz die onderzoek doet aan Goethe Universiteit in Frankfurt toonde aan dat zingen een positief effect heeft op je gemoedstoestand en ook op je immuunsysteem. Ook hier weer geldt: gevoel volgt gedrag. Dus wil je je goed voelen, zing een liedje.
Laura M. Hsu, Jaewoo Chung and Ellen J. Langer deden onderzoek naar het effect van leeftijdsgerelateerde cues op gezondheid en langlevendheid. Het blijkt dat leeftijdsgerelateerde cues een effect hebben op de fysieke gezondheid, de mentale prestaties en het gevoel over jezelf. Zie je jezelf als oud, dan ga je je oud gedragen en sterf je eerder. Zie je jezelf als jong, dan gedraag je je jong en leef je langer.
Er zijn nog veel meer onderzoeken te vermelden. Richard Wiseman bedacht een ingenieus paraplubegrip voor dit alles: het “As If-princple’. In zijn boek Rip it Up beschrijft Wiseman op een hele toegankelijke manier dit principe.