Waarom stemmen mensen op leugenaars? Hoe valt het te verklaren dat mensen stemmen voor veroordeelde criminelen en onbetrouwbare politici? Gourguechon (2024) verwijst als verklaring naar intense emotionele states of mind waarin mensen terecht kunnen komen. Zij schreef een hoofdstuk in het recent verschenen boek ‘The more dangerous case of Donald Trump‘.

Twee fundamentele overtuigingen. Een van de belangrijkste inzichten uit psychologisch onderzoek is dat de verwerking van informatie door mensen vaak bevooroordeeld is. Mensen overschatten bijvoorbeeld hoe vaak hun meningen en overtuigingen door anderen worden gedeeld, en ze passen verschillende standaarden toe bij de beoordeling van gedrag, afhankelijk van of het over een lid van hun eigen groep of een andere groep gaat. Oeberst et al (2024) stellen in dit artikel de hypothese voor dat heel veel van de verschillende vooroordelen (biases) die er zijn, terug te voeren zijn op dezelfde basisformule van beliefs (overtuigingen) plus overtuigingsconsistente informatieverwerking.

Je hebt meer invloed dan je denkt. Veel boeken en trainingen gaan over hoe we meer invloed kunnen krijgen op anderen, hoe we anderen ergens van kunnen overtuigen of hoe we effectiever kunnen beïnvloeden. Het boek van Bohns gaat ook over invloed, maar dan niet zozeer over hoe we onze invloed kunnen vergroten, maar over hoe we nu al veel meer invloed hebben dan we denken te hebben.

Gedachten over de toekomst kunnen worden ingedeeld in vier categorieën. Schacter et al (2018) onderscheiden simulatie, predictie, intentie en planning. Naast deze vier vormen van denken over de toekomst maken ze onderscheid tussen twee soorten inhoudelijke focus, episodisch en semantisch. Episodische gedachten over de toekomst hebben betrekking op specifieke autobiografische gebeurtenissen die wellicht zullen plaatsvinden in de toekomst. Semantische gedachten over de toekomst hebben betrekking op hoe de wereld er in algemene en abstracte termen uit zal zien in de toekomst.

Het frisse start-effect betekent dat mensen vooral veranderingsbereid zijn wanneer ze het gevoel hebben dat ze een frisse start kunnen maken. In haar boek How to change legt Katy Milkman uit hoe dit werkt.

De ontkenning zit in de erkenning. Harm is de leidinggevende van Jan. Jan volgt de veiligheidsprocedures op het werk niet goed, waardoor Harmen risico op het ontsnappen van asbest ziet. Jan sluit de zakken met afval niet, dus die staan open in de bus. Harm gaat erover in gesprek met Jan. Jan werpt tegen: ‘Maar de clips zijn altijd op, ik kan die zakken dus niet dichtdoen. Het is heel vervelend en lastig dat er nooit genoeg clips in de bus klaar liggen.’

Het progressiesignaal. Waarom streven zowel kinderen als volwassenen naar vooruitgang? Waarom zijn we intrinsiek gemotiveerd om nieuwe ervaringen op te doen en te leren? Deze vragen hebben de nieuwsgierigheid gewekt van onderzoekers zoals Frederic Kaplan en Pierre-Yves Oudeyer, die op zoek zijn gegaan naar de neurologische basis van intrinsieke motivatie. De behoefte aan nieuwigheid, het stimulerende en motiverende effect van progressie en de drijfveer om te exploreren moeten we in verband met elkaar zien.

Het verwachtingseffect speelt een grote rol in wat er daadwerkelijk in ons leven gebeurt. In het boek The Expectation Effect beschrijft David Robson de vele manieren waarop onze verwachtingen van invloed zijn op onze ervaringen. Hoe lang we ons voldaan voelen na een maaltijd, hoe we genezen na een operatie of ziekte, hoe snel we ouder worden, hoe medicijnen en placebo’s ons daadwerkelijke herstel beïnvloeden en zelfs wanneer we sterven.

De kwaliteit van volharding. Volharding, of doorzettingsvermogen wordt vaak gedefinieerd als ‘hoe lang iemand een bepaalde taak blijft uitvoeren om een doel te bereiken, ondanks obstakels, uitdagingen en tegenslagen. Doorzettingsvermogen wordt vaak wenselijk gevonden. Het lijkt inherent goed te zijn om te volharden. Maar dit stellen Vallerand et al ter discussie. Uit het onderzoek van Vallerand et al blijkt dat volharding niet in alle omstandigheden tot positieve resultaten leidt.

De negativiteitsbias gaat over de manier waarop mensen geneigd zijn om inkomende informatie te beoordelen en evalueren. Onbewust evalueren mensen doorlopend inkomende informatie. Ze kunnen die informatie positief interpreteren of negatief interpreteren. Die interpretatie gaat in eerste instantie zonder dat ons bewustzijn er aan te pas komt. In ons brein is te zien of wij een positief of een negatieve evaluatie creëren (P3 amplitudes).