Is psychologische veiligheid en zekerheid een basisbehoefte van mensen? Nee, zegt de zelfdeterminatietheorie. Hoe zit dat?

Veiligheid

Carla werkt in een team waarin ze zich helemaal niet prettig voelt. Haar collega’s lopen voortdurend op elkaar te vitten en over elkaar te roddelen. Carla vraagt zich af wat ze allemaal over haar zeggen, achter haar rug om. Ze merkt dat ze steeds gevoeliger wordt voor de negatieve oordelen van haar collega’s. Kritische opmerkingen zijn als kleine gifpijltjes waartegen ze zich voortdurend aan het wapenen is. Carla voelt zich psychologisch onveilig en onzeker.

Basisbehoefte

Is dat dan echt geen basisbehoefte van mensen? Een basisbehoefte die vervuld moet worden willen mensen ontspannen kunnen functioneren?
Nee, zegt de zelfdeterminatietheorie. Die theorie stelt dat er drie universele psychologische basisbehoeften zijn: de behoefte aan verbondenheid, autonomie en competentie.

Psychologische veiligheid

Maar hoe zit het dan met psychologische veiligheid en zekerheid? Dat is toch ook een psychologische behoefte die alle mensen delen? Deci en Ryan zeggen dit erover. Allereerst is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen het fysieke en het psychologische niveau. Fysieke veiligheid en zekerheid zijn essentieel om te overleven, net zoals voedsel en zuurstof. Maar de psychologische basisbehoeften gaan niet over het overleven van ons lichaam maar van ons Zelf.

Psychologische veiligheid

Het kan een hele sterke motivatie zijn voor mensen om zichzelf psychologisch veilig en zeker te voelen. Maar die motivatie komt om de hoek kijken wanneer er juist onzekerheid bestaat over de vervulling van onze drie basisbehoeften: autonomie, verbondenheid en competentie. Als onze autonomie, verbondenheid en competentie onder druk staan, dan voelen we ons onveilig en onzeker en dat is een sterke motivator om onze psychologische veiligheid te proberen te herstellen. Als we dingen doen om onze psychologische veiligheid en zekerheid te herstellen, dan zit er iets fout in onze context en staat de vervulling van onze drie basisbehoeften onder druk.

Proactief

De zelfdeterminatie theorie maakt onderscheid tussen psychologische processen en structuren die proactief zijn versus die reactief zijn. Daarom zijn de drie psychologische basisbehoeften kwalitatief verschillend van de defensieve motieven en de motieven om een tekort op te heffen. Als de drie basisbehoeften vervuld zijn dan is er sprake van welbevinden en groei. Proactieve psychologische processen.

Tekort

De defensieve motieven en motieven om een tekort op te heffen gaan spelen wanneer de drie basisbehoeften onvoldoende vervuld worden. Reactieve psychologische processen. Psychologische veiligheid en zekerheid is geen basisbehoefte, maar een reactie op een tekort dat we ervaren en waarvoor we gaan proberen te compenseren.

Beschermen

Carla reageert op haar slechte werkomstandigheden door zichzelf te gaan beschermen en verdedigen. Haar psychologische basisbehoeften zijn onvervuld. Carla voelt een tekort aan verbondenheid met haar collega’s. Ze voelt zich onvoldoende competent in haar werksituatie en haar autonome functioneren staat onder druk.

Psychologische veiligheid

Psychologische zekerheid en veiligheid zijn dus erg belangrijk en kunnen worden gecreëerd in omgevingen waarin mensen zich verbonden kunnen voelen met anderen, zich competent kunnen voelen en zich autonoom kunnen voelen.