Spiegelen

Spiegelen is een fenomeen waarnaar je vanuit diverse invalshoeken kunt kijken. In onze training progressiegerichte feedback stelde een deelnemer de vraag of we in de progressiegerichte aanpak gebruik maken van spiegelen. In deze bijdrage enkele gedachten hierover.

Definitie

Volgens Ensie is de definitie van spiegelen een vorm van lichaamstaal en communicatie waarbij je de ander nadoet door hetzelfde te bewegen. Dit kan onbewust plaatsvinden en ook bewust gedaan worden. Verkopers maken er soms bewust gebruik van, met de bedoeling om de ander makkelijker iets aan te smeren. Natuurlijk kan spiegelen ook met de beste bedoelingen bewust worden gebruikt, vanuit het idee dat het een effectieve manier is om vertrouwen te creëren en de relatie met de ander op te bouwen.

Spiegelneuronen

Onze vaardigheid om te spiegelen wordt soms in verband gebracht met spiegelneuronen. Men denkt dan dat spiegelneuronen ons helpen om te ervaren wat de ander ervaart en te voelen wat de ander voelt. Daarmee worden spiegelneuronen gezien als de basis voor onze empathische vermogens. Maar dit is vermoedelijk niet juist. Mensen hebben een enorm leervermogen en de spiegelneuronen in ons brein spelen hierin een belangrijke rol. Spiegelneuronen zijn niet zozeer de basis van empathie, alsof we zouden kunnen voelen wat iemand anders voelt. In plaats daarvan is de functie van spiegelneuronen om de acties van anderen te gebruiken in het keuzeproces hoe we onze eigen acties zullen inrichten.

Aansluiten

Bewust non-verbaal spiegelen is niet waarvoor we pleiten in de progressiegerichte aanpak. In progressiegerichte gespreksvoering wordt aansluiten en erkennen van het perspectief van de ander altijd voorafgegaan aan het doorschakelen (met een vraag of een suggestie of een eigen idee). Doordat er steeds eerst wordt aangesloten merkt de ander dat je goed hebt geluisterd en dat je zijn perspectief serieus neemt. Hier kun je meer lezen over aansluiten en erkennen. Maar dat we in progressiegerichte gesprekken samenvatten, erkennen en aansluiten wil niet zeggen dat we bewust non-verbaal aan het spiegelen zijn.

Non-verbaal spiegelen

Non-verbaal spiegelen betekent dat je dezelfde lichaamshouding aanneemt als je gesprekspartner. Als hij naar achteren leunt, doe jij dat ook. Als zij haar benen over elkaar slaat, doe jij dat na. Voor bewuste non-verbale spiegeling pleiten we niet. De reden dat we hier niet voor pleiten is dat het bewust nadoen van de lichaamshouding van de ander interfereert met het goed luisteren naar wat de ander zegt. Je doet dan immers twee dingen tegelijk: luisteren naar de woorden en kijken naar de houding van de ander om die vervolgens zelf ook aan te nemen.

Cognitieve overload

Omdat mensen niet twee dingen tegelijk kunnen zal, terwijl je aandacht gaat naar het nadoen van de lichaamshouding, het goed luisteren afnemen. Als je oprecht onderzoekend in gesprek bent heb je die bewuste lichaamsimitatie ook helemaal niet nodig; je gaat je onbewust al automatisch afstemmen op de lichaamshouding van de ander, omdat je intentie is om die persoon goed te willen begrijpen.

Taalmatching

Verbaal aansluiten bij de ander doen we in de progressiegerichte aanpak via taalmatching. We benutten daarbij in onze samenvattingen de kernwoorden of sleutelwoorden van onze gesprekspartner. Dit lukt alleen wanneer we goed hebben geluisterd naar de ander. Het gaat niet simpelweg om het herhalen van de laatste woordjes van de ander, maar om het nauwgezet samenvatten van het perspectief van de ander waarbij we zijn taal respecteren en benutten. Hier kun je meer lezen over het aansluiten op het perspectief van de ander.

Iemand een spiegel voorhouden

De term ‘spiegelen’ wordt in het dagelijks taalgebruik vermoedelijk ook vaak geassocieerd met ‘iemand een spiegel voorhouden’. Over het algemeen gaat het dan om kritische reflecties. De ene persoon geeft terug aan de andere persoon wat die fout doet of wat voor negatieve effecten zijn gedrag heeft op anderen. Over het algemeen pleiten we er niet voor om iemand op deze manier een spiegel voor te houden. Maar in een leersituatie kan het wel nuttig zijn om iemand feedback te geven op zijn aanpak en gedrag. In een dergelijke situatie is het juist gewenst om de ander inzicht te geven in wat hij nog fout doet en hoe beter eruit ziet.

Reflecteren

In de progressiegerichte aanpak maken we veel gebruik van progressievragen, die de ander helpt om doelgericht te reflecteren. Hier kun je voorbeelden van progressievragen vinden. De vragen die we stellen zijn niet zozeer spiegelend van aard. Naast het stellen van vragen reiken we soms suggesties aan waarmee de ander zijn eigen keuzes kan maken en is het soms belangrijk om een progressieverwachting te communiceren waaraan de ander moet gaan voldoen.

Je aan iemand spiegelen

Een tweede definitie van spiegelen wordt gegeven door de Van Dale en is ‘een voorbeeld aan iemand nemen’. De ander inspireert je dan en je wilt proberen ‘net zo te worden’ als diegene. Je spiegelt je aan een ander omdat je die persoon ergens om bewondert en je probeert ‘te worden zoals diegene’. Ook hier zouden we niet zozeer voor pleiten in de progressiegerichte aanpak. In plaats van net zo te willen worden als iemand anders is het pad naar authenticiteit gebaat bij het leren van anderen en van jezelf en het maken van autonome keuzes.