Wanneer je het perspectief van je gesprekspartner goed begrijpt en die persoon merkt dat jij hem goed begrijpt heeft dat allerlei voordelen voor jullie allebei (zie ook hier en hier). In progressiegerichte gespreksvoering streven we ernaar dat onze gesprekspartner kan ervaren dat wij hem oprecht begrijpen, zodat hij kan zeggen: ‘Ja, precies mijn perspectief!’

Perspective mistaking

Eyal et al (2018) lieten in 25 experimenten zien dat we overschatten hoe accuraat wij het perspectief van de ander begrijpen. Wanneer we op basis van iemands gezichtsuitdrukking moeten zeggen hoe we denken dat die persoon zich voelt, hebben we het vaak mis. Kunnen vertellen of iemand de waarheid spreekt of liegt lukt ons ook niet goed. En zelfs als we de persoon goed kennen zijn we niet goed in het inschatten wat de voorkeuren van die persoon zijn. Proefpersonen in de experimenten geloven zelf wel dat het innemen van het perspectief van de ander hun inschatting van diens perspectief accurater heeft gemaakt. Maar dit blijkt niet het geval te zijn. Perspective mistaking in plaats van perspective taking, noemen de onderzoekers dit fenomeen.

Illusie van transparantie

Net zoals we overschatten hoe goed we andermans perspectief kunnen begrijpen, overschatten we ook hoe transparant wij zelf zijn voor anderen. We denken dat anderen kunnen zien wat wij denken en voelen, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. In dit artikel kun je meer lezen over de illusie van transparantie.

Inschatten

Afgelopen maandag waren deelnemers aan de training progressiegericht leidinggeven aan het oefenen met eigen lastige gesprekssituaties. Het betrof hier stuursituaties, dat wil zeggen dat de leidinggevende een progressieverwachting had van de medewerker. In dergelijke situaties maken wij onderscheid tussen de voorbereiding van het stuurgesprek en de uitvoering van het gesprek. Kenmerkend voor de voorbereiding is dat je uitsluitend redeneert vanuit jouw progressieverwachting en de rationale daarvoor. Wat veel leidinggevenden echter doen is in hun voorbereiding nadenken over hoe de medewerker erin staat. Heeft die weerstand? Waar zit de weerstand? Wat denkt en voelt de medewerker? Kan ik inschatten wat de medewerker zal gaan zeggen en hoe die zal gaan reageren?

Niet nuttig

Maar het proberen in te schatten wat het perspectief van de medewerker is, is niet zo nuttig. Het kan er zelfs toe leiden dat je gaat overschatten hoe goed je de medewerker begrijpt. Daarnaast is er nog een nadeel van het inschatten van het perspectief van de medewerker; self fulfilling prophecy. Als jij verwacht dat de medewerker weerstand zal gaan hebben, creëer je onbewust die weerstand zelf in de woorden die je kiest en de intonatie van je stem. Bovendien: het is de autonomie van de medewerker om zijn eigen perspectief onder woorden te brengen.

Onderzoek

In progressiegerichte gespreksvoering vullen we het perspectief van onze gesprekspartner niet in. In plaats daarvan reageren we op de woorden die er op ons afkomen. Of we nu in een stuurgesprek of in een helpgesprek of in een adviesgesprek zitten, het perspectief van onze gesprekspartner wordt door hemzelf onder woorden gebracht. Soms willen we dit perspectief goed onderzoeken, soms ook niet. In een stuurgesprek willen we het perspectief van de ander wel begrijpen, maar er niet zozeer het gespreksonderwerp van maken. De focus van het gesprek is en blijft de progressieverwachting. In een helpgesprek en in een adviesgesprek willen we het perspectief van de ander wel uitgebreid onderzoeken. De CPW-zeven stappen aanpak is een effectieve manier om het perspectief te onderzoeken en het te helpen ontwikkelen. In alledaagse gesprekjes en overleggen kunnen we het perspectief van de ander onderzoeken, bijvoorbeeld via dit soort vragen:

  • wat is er belangrijk voor jou?
  • hoe zie jij de situatie?
  • waar pleit je voor?
  • wat zijn jouw gedachten hierover?

Precies mijn perspectief

Wanneer we willen laten merken dat we het perspectief van de ander goed hebben begrepen, dan herhalen we de kernwoorden (sleutelwoorden) die de ander net zelf heeft gebruikt. Het voordeel daarvan is dat de ander zijn eigen woorden nog eens terug hoort (en dus kan corrigeren of aanvullen of bevestigen) en dat je geen enkel risico loopt dat jouw perspectief naar voren komt in je samenvatting. Als het je lukt om het perspectief van je gesprekspartner in diens eigen woorden samen te vatten, krijg je het effect dat je gesprekspartner volledig instemt. Ja, precies mijn perspectief! Hierdoor gaat hij jou aardiger vinden, je ervaren als empathisch en krijgt hij de perceptie dat er overlap is tussen hemzelf en jou. Dat heeft positieve effecten op zijn gedrag; hij wordt meer bereid je te helpen en met je samen te werken. En datzelfde geldt voor jou. Zo boeken jullie samen progressie.