Veel onderzoek naar perspectief nemen is gedaan vanuit het oogpunt van de perspectiefnemer (zie hier). Maar wat zijn de effecten op degene wiens perspectief wordt genomen? Wat gebeurt er met mij wanneer ik merk dat je mijn perspectief probeert te nemen? Hoe ervaar ik dat en hoe vertaalt mijn ervaring zich in mijn gedrag? En maakt het nog iets uit of de perspectiefnemer mijn perspectief accuraat heeft begrepen of is het al voldoende wanneer hij moeite doet om mijn perspectief te begrijpen?

Experimenten

In zes experimenten onderzocht Goldstein et al (2014) wat het effect is op degene wiens perspectief wordt genomen en begrepen door de perspectiefnemer. Perceived perspective taking, noemen de onderzoekers dit.

Aardiger

In het eerste en het tweede experiment onderzocht men of degene wiens perspectief wordt genomen door de ander, die persoon ook aardiger gaat vinden. Dat bleek inderdaad het geval. Wanneer iemand anders jouw perspectief probeert te nemen, door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Ik kan mezelf echt in jou verplaatsen in die situatie’, vind je die persoon aardiger dan wanneer de ander neutraal blijft. Dit wordt verklaard doordat de empathie voor de ander toeneemt en doordat de perceptie van overlap tussen jezelf en de ander toeneemt. Kortom; als iemand anders jouw perspectief inneemt vind je die persoon aardiger omdat je hem als empathischer ervaart en je het idee hebt dat er overlap zit tussen jezelf en hem.

Mijn perspectief

Dit effect gaat alleen op wanneer de ander ook echt jouw perspectief inneemt, niet wanneer je die persoon het perspectief iemand anders dan jijzelf ziet innemen. Dus als je gesprekspartner zichzelf in de schoenen van iemand anders plaatst, en de wereld door diens ogen bekijkt, vind jij die persoon niet sympathieker en aardiger en heb je niet de perceptie dat er overlap is tussen jou en hem.

Pro-sociaal gedrag

In experiment drie en vier werd onderzocht of er gedragseffecten zijn op degene wiens perspectief is erkend. Dat bleek inderdaad het geval. Wanneer je de perceptie hebt dat de ander jouw perspectief heeft ingenomen, ben jezelf geneigd tot meer pro-sociaal gedrag naar die ander toe. In dit experiment werd dat pro-sociale gedrag afgemeten uit de bereidheid om geld te delen met de ander. Als de proefpersoon de perceptie had dat de ander zijn perspectief innam, deelde hij een significant meer met die persoon dan wanneer hij de perceptie had dat de ander zijn perspectief niet innam. Uit deze experimenten bleek dat dit pro-sociale gedrag werd gemedieerd door de ervaren empathie en de ervaren overlap tussen het Zelf en de ander.

Accuraat

In experiment vijf werd gekeken of het nog iets uitmaakt of de perspectiefnemer accuraat is in zijn begrip van hoe de ander de situatie ervaart. Is het voldoende om te merken dat iemand zijn best doet jouw perspectief te begrijpen? Of is het echt nodig dat die ander je perspectief correct begrijpt?

Het bleek dat de positieve effecten (aardiger vinden, empathie voelen, overlap tussen Zelf en ander en pro-sociaal gedrag) alleen optrad wanneer de perspectiefnemer accuraat was. Wanneer je merkt dat de ander jouw perspectief probeert te begrijpen is dat nog niet voldoende voor je om die persoon aardiger te vinden en hem te willen helpen. Daarvoor is het nodig dat hij je perspectief ook echt correct begrijpt.

Politiek

Experiment zes voegde een nieuwe dimensie toe aan het onderzoek. In dit experiment werd gekeken naar de politieke arena. Als een politicus zegt te begrijpen hoe jij de wereld ziet, heeft dit dan een effect op hoe aardig jij die politicus vindt en op je stemgedrag?

Het bleek inderdaad dat een politicus die in speeches (dus niet zozeer in een persoonlijk gesprek met je) laat merken dat hij je helemaal begrijpt en zichzelf echt in jouw schoenen kan verplaatsen, door jou aardiger wordt gevonden. Een belangrijke voorwaarde daarbij is wel dat het geloofwaardig is dat de betreffende politicus jouw wereld kan begrijpen. Een politicus die zelf bijvoorbeeld rijk is en dan aangeeft dat hij de wereld van arme arbeiders helemaal kan begrijpen, heeft daarbij geen enkele baat en loopt juist schade op. Een rijke politicus kan beter niet zeggen dat hij arme mensen zo goed begrijpt, wil hij een backfire effect voorkomen. Een politicus die zelf uit de middenklasse komt en aangeeft de wereld van armere mensen helemaal te begrijpen heeft daar wel baat bij; de armere toehoorder van de speech is meer geneigd om op die persoon te gaan stemmen.

Perspectief krijgen

Kortom; zowel voor degene die zijn best doet om de zienswijze van de ander te begrijpen als voor degene wiens kijk op de situatie accuraat wordt begrepen is er een positieve opbrengst. Dit wil echter niet zeggen dat het raadzaam is om te gaan proberen om andermans perspectief te gaan invullen. Hier kun je lezen waarom niet en wat het alternatief is.