Foto: Walter Schlundt Bodien

Is gecontroleerde motivatie soms nodig? In onze trainingen zeggen mensen wel eens: ‘autonome motivatie is natuurlijk het beste, maar we hebben in sommige gevallen gecontroleerde motivatie nodig, bijvoorbeeld wanneer mensen antisociaal gedrag vertonen dat moet stoppen’.

Nodig

De redenering hierbij is dan als volgt. Een leerling die steeds anderen van zijn werk houdt moet je  straffen, anders gaat hij nooit aan het werk. Iemand die te hard rijdt moet een boete krijgen, anders leert hij niet dat te hard rijden niet mag en gaat hij zich nooit beter gedragen op de weg. Iemand die pest of gewelddadig is moet je straffen zodat hij zich slecht gaat voelen, want anders kan hij zijn leven niet beteren. Iemand die iets fout doet moet in de spiegel kijken en toegeven wat hij fout heeft gedaan. Je moet je eerst slechter voelen voor je je beter kunt gaan gedragen.

Intuïtief

Hoewel deze redenering intuïtief aannemelijk voelt laat deze meta-analyse zien dat de relatie tussen psychologische controle en antisociaal gedrag precies andersom werkt. Als je wilt dat mensen minder antisociaal gedrag laten zien doe je er goed aan de psychologische controle juist te verminderen. En als je wilt dat mensen meer pro-sociaal gedrag laten zien doe je er goed aan autonome motivatie mogelijk te maken.

Rechtvaardigheid

Soms ligt er aan de redenering dat gecontroleerde motivatie soms nodig is een rechtvaardigheidsgevoel ten grondslag. ‘Wegkomen’ met slecht gedrag zonder gestraft te worden is onrechtvaardig, zo denkt men dan. Maar je kunt op een autonomie-ondersteunende manier grenzen stellen en consequenties verbinden aan antisociaal gedrag. Daarnaast; samenlevingen kunnen waarschijnlijk niet zonder gevangenissen of zonder consequenties voor antisociaal gedrag. De gevangenissen en de consequenties zijn nodig om anderen te beschermen tegen het gewelddadige gedrag van enkelingen en zijn dus noodzakelijk voor veiligheid in de maatschappij. Maar om meer pro-sociaal gedrag te stimuleren bij degenen die antisociaal gedrag vertonen is meer nodig en is iets anders nodig dan straffen en psychologische controle. Dat consequenties nodig zijn wil niet zeggen dat gecontroleerde motivatie nodig is.

Pro-sociale neigingen

Ervaringen van autonomie maken het mogelijk om de pro-sociale en altruïstische neigingen van mensen tot uiting te laten komen. Wanneer individuen ervaren dat hun autonomie wordt ondersteund dan hebben ze minder de neiging om hun ego te proberen te beschermen ten koste van anderen. Dat betekent minder agressie en minder interpersoonlijke beschadigingen. Er is correlationeel, longitudinaal en experimenteel bewijs hiervoor. In een autonomie ondersteunende omgeving ervaren individuen meer integratie en congruentie, wat pro-sociale uitkomsten versterkt, zoals empathie, compassie en altruïsme.

Pro-sociale tendensen

Autonomie is een psychologische voedingsstof die mensen over de volle breedte nodig hebben. Autonomie stimuleert pro-sociale tendensen in allerlei verschillende domeinen en in allerlei verschillende groepen van mensen. De effecten van autonomie en controle op respectievelijk pro-sociaal en antisociaal gedrag worden gevonden ongeacht cultuur, geslacht en leeftijd. Dat we onderscheid zouden moeten maken in onze autonomie-ondersteunende behandeling van jongens versus meisjes, jong versus ouder, oosters versus westers wordt niet ondersteund door onderzoek.

Pro-sociale doelen

Pro-sociale doelen kunnen het best worden bereikt door de verleiding om controlling gedrag te gaan vertonen te voorkomen. Interventies die autonomie en autonome motivatie mogelijk maken leiden met meer waarschijnlijkheid tot pro-sociaal gedrag.

Interventies

Autonomie leidt tot pro-socialiteit, grotendeels onafhankelijk van de effecten van psychologische controle. Psychologische controle leidt tot antisocialiteit, grotendeels onafhankelijk van autonomie- ondersteuning. Interventies die pro-sociaal gedrag stimuleren zijn het meest effectief wanneer ze strategieën implementeren die rechtstreeks en expliciet zorgen voor autonomie. Interventies die bedoeld zijn om antisociaal gedrag te verminderen zijn het meest effectief wanneer ze rechtstreeks en direct het issue van ervaren psychologische controle verminderen.

Is gecontroleerde motivatie soms nodig?

Gecontroleerde motivatie is niet soms nodig. Als docenten willen dat leerlingen zich pro-sociaal opstellen in de klas is niet straffen de weg maar is autonomie-ondersteuning de weg, Soms kan het nodig zijn om iemand uit de klas te halen, niet om die persoon te straffen, maar om ervoor te zorgen dat andere leerlingen zich kunnen concentreren op de les. Wanneer je autonomie-ondersteunend met de betreffende leerling in gesprek gaat kan die er achter gaan staan om meer pro-sociaal gedrag te gaan vertonen in de klas. Dat consequenties soms nodig zijn wil niet zeggen dat gecontroleerde motivatie soms nodig is.