Het verwachtingseffect speelt een grote rol in wat er daadwerkelijk in ons leven gebeurt. In het boek The Expectation Effect beschrijft David Robson de vele manieren waarop onze verwachtingen van invloed zijn op onze ervaringen. Hoe lang we ons voldaan voelen na een maaltijd, hoe we genezen na een operatie of ziekte, hoe snel we ouder worden, hoe medicijnen en placebo’s ons daadwerkelijke herstel beïnvloeden en zelfs wanneer we sterven.

 
Trainingen Progressiegericht Werken
 

Steeds meer hufters

Een eenvoudig alledaags voorbeeld van hoe onze verwachtingen onze werkelijkheid mede creëren is het idee dat mensen steeds onbeschofter en huftiger worden. Een chauffeur die ervan uitgaat dat er steeds meer agressie in het verkeer is en dat mensen steeds slechter zijn gaan rijden, ziet daadwerkelijk veel meer bewijs van die agressie dan een chauffeur die gelooft dat galant gedrag in het verkeer veel voorkomt. Ons brein is een voorspellingsmachine; we voorspellen wat er zich daarbuiten onze hersenpan afspeelt en zien wat we geloven dat we zullen gaan zien (voelen, horen, ervaren). Daardoor merken we voorbeelden van dat wat we verwachten te zien veel makkelijker op dan voorbeelden van het tegendeel.

Echte effecten

Het gaat bij het verwachtingseffect trouwens niet om je negatieve gevoelens, ervaringen en angsten te onderdrukken. Tegen jezelf zeggen dat je ‘positief’ moet zijn zal eerder een averechts effect hebben op je werkelijkheid, omdat je er niet echt in gelooft. Ongefundeerd optimisme dat ‘alles goed zal komen’ zal je werkelijkheid ook niet daadwerkelijk verbeteren. Het verwachtingseffect veroorzaakt daarentegen echte effecten. Bijvoorbeeld: geloven dat het eten dat op je bord ligt heel voedzaam is, zorgt ervoor dat je je veel langer voldaan voelt dan wanneer je datzelfde eten labelt als ‘lichte en gezonde optie’. Dat heeft een direct effect op hoe snel je weer trek krijgt en dus op je gewicht.

Niet ontkennen

De manier om het verwachtingseffect in je eigen voordeel te benutten is niet door negatieve gevoelens, pijn en zorgen te ontkennen. Net te doen alsof het er niet is. In plaats daarvan helpt het verwachtingseffect doordat het de betekenis die je geeft aan de negatieve gevoelens, pijn en zorgen verandert. De stress die je voelt is een teken dat je alert bent en die stress helpt je om goed te presteren (in plaats van je te verlammen van angst). Je voelt nog steeds stress, maar je presteert beter op je examen en hebt minder last van angst. De vermoeidheid en pijn die je voelt tijdens het sporten is een teken dat je lichaam sterker aan het worden is (in plaats van een teken dat je lichaam het niet aankan). Je voelt nog steeds pijn, maar je hebt er veel minder last van en je sportprestaties worden beter.

 
Trainingen Progressiegericht Werken
 

Piekeren

Als je ’s nachts wel eens wakker ligt en aan het nadenken bent over problemen waarmee je te maken hebt, hoe label je die ervaring dan? Is je verwachting dat je de volgende dag uitgeput zult zijn, dat je in een neergaande spiraal terecht zult komen door je gepieker en gebrek aan slaap, dan voel je je de volgende dag inderdaad uitgeput. Maar je kunt die nachtelijke nadenkuurtjes ook zien als ‘heldere en alerte focus op wat ik op te lossen heb-tijd’. Nu ben je niet aan het piekeren, maar juist effectief bezig de dingen die oplossing behoeven op te gaan lossen. Je voelt je de volgende dag veel energieker en gesterkt in je geloof dat je oplossingen zult gaan vinden.

 
Trainingen Progressiegericht Werken
 

Het verwachtingseffect

Het verwachtingseffect is voortdurend, bij alles wat we doen, aanwezig. Het is als de lucht die we inademen. We zijn ons zelden bewust van onze eigen verwachtingen, maar ze spelen bij alles wat er in ons leven gebeurt een cruciale rol. De verwachtingen die we hebben vormen onze gezondheid en ons welbevinden op een directe manier. Het bewust beïnvloeden van onze verwachtingen kan een verbluffend positief effect hebben op onze gezondheid, ons geluk en onze prestaties.