Tegenmaatregelen tegen geveinsde domheid. In het boek De domheid regeert van Schimmelpenninck (2024) beschrijft hij de inzet van domheid als bewuste politieke strategie. Hij heeft het niet over intelligentie of opleidingsniveau van individuen, maar over domheid als strategie: ‘gespeelde of geveinsde domheid die opzettelijk of nalatig is, met als doel het publiek te misleiden..’. Domme uitingen die tot een boel ophef leiden, en die sterke emoties aanwakkeren, en die de gemoederen intensief bezig houden, zodat de aandacht afgeleid wordt van de feiten. Zo wordt ‘het volk’ onder het mom van ‘we luisteren naar de gewone man’, misleid en afgeleid met gevaarlijke onzin.

Tegenmaatregelen

In hoofdstuk 3 van zijn boek beschrijft de auteur hoe te dealen met deze vorm van domheid. Daarin worden maatregelen beschreven die de overheid, de politiek, de rechterlijke macht, de media en het onderwijs kunnen treffen om de verspreiding van domheid een halt toe te roepen en burgers te helpen misleiding te herkennen. Wanneer we in Nederland niet verder willen afglijden richting een autocratie, waarin feiten er niet meer toe doen, zijn de ingrepen waarvoor hij pleit volgens mij uiterst belangrijk.

Gematigde meningen

Nu we in Nederland geregeerd worden door Wilders en Trump opnieuw president zal zijn, kunnen mensen met gematigde meningen de perceptie krijgen dat ze in de minderheid zijn. Doordat we zoveel en zo vaak extreme meningen horen, is het makkelijk om te geloven dat de meerderheid het met de extreme meningen eens is. Dat gematigde meningen de minderheid vormen en dat je een uitzondering bent wanneer je niet op demagogen en leugenaars stemt. Ook kan er grote moedeloosheid ontstaan. Verbijstering over welke kant het met de wereld opgaat, kan er dan toe leiden dat mensen zich afsluiten en liever hun kop in het zand steken. Maar door stil te blijven dragen de mensen met de gematigde meningen bij aan het normaal maken van de extreme meningen en het normaal maken van de leugens die via een strategie van geveinsde domheid de samenleving ingeslingerd worden.

Wat kan je zelf doen?

Wat kun je doen, als je een kleine bijdrage wilt leveren aan de hoogstnoodzakelijke tegenmaatregelen tegen de nare effecten van een politieke strategie van geveinsde domheid? Hier zijn een paar gedachten:

  • spreek tegen en weerleg: We kunnen allemaal vallen voor leugens en leugenaars, het is ontzettend moeilijk om waarheid van onzin te onderscheiden in deze tijd. Als we onzinbeweringen horen, zowel op sociale media als in kleine kring, kunnen we, in plaats van stil te blijven, onze mond open doen. De lieve vrede bewaren op die verjaardag is eigenlijk hetzelfde als de ander niet serieus nemen en het hebben opgegeven. We kunnen consequent en met mildheid onzin-uitingen tegenspreken, ter discussie stellen of weerleggen met feiten.
  • wees alert op geveinsde domheid: als geveinsde en gespeelde domheid als bewuste politieke strategie wordt ingezet, dan is het heel verstandig om een zeer skeptische houding aan te nemen en telkens bereid te zijn om politieke boodschappen niet zonder zelf naar de feiten (=wetenschappelijke consensus) te zoeken, aan te nemen.
  • ‘niet geïnteresseerd’: we kunnen op social media extreme meningen muten, in plaats van erop te klikken en het te lezen. De fuik waarin we het algoritme ons trekt kunnen we proberen te stoppen door ‘niet geïnteresseerd in dit onderwerp’ aan te klikken als we voor de zoveelste keer worden verleid om te denken dat er specifieke zondebokken zijn in onze samenleving. Hoe vaker je een boodschap hoort, hoe meer je automatisch gaat geloven dat het waar is. Bescherm jezelf dus tegen leugens door ze niet te lezen. Hetzelfde geldt voor de eindeloze talkshows, waarin meningen worden behandeld als waarheid; we hoeven er niet naar te kijken.
  • onderschat je invloed niet: ook al is de invloed die ieder individu heeft op hoe het in een samenleving gaat niet zo zichtbaar en kan de invloed die je zelf hebt onbeduidend voelen, toch hebben we meer invloed dan we denken. Door optimistisch te blijven over je eigen kleine bijdrage, wordt het logisch om je mond open te doen en acties te ondernemen, die je anders misschien niet ondernomen zou hebben.

Wat denk jij? Wat kun je als individu nog meer doen als tegenmaatregel tegen de invloed van gespeelde domheid als politieke strategie?