Gisteren hadden we een sessie in de opleiding progressiegericht werken. In de groep zaten twee adviseurs. Ze hadden geleerd dat ze ‘hard op de inhoud, zacht op de persoon’ moesten communiceren. Een voorbeeld van zo’n communicatie zou kunnen zijn: “Kees, ik mag je heel graag, maar jouw aanpak van de vergadering is echt enorm slecht.” Echter, de ervaringen met deze manier van communiceren waren niet positief. De ontvanger van deze ‘zacht op de persoon, hard op de inhoud’-boodschap vertoonde vaak drie reacties: defensief worden, dichtklappen of in een consumptiehouding belanden.

Reageer alert op agentische betrokkenheid. Leerlingen kunnen op verschillende manieren betrokken zijn bij de les. Zo kunnen ze emotioneel, gedragsmatig en cognitief betrokken zijn. Maar uit onderzoek van Reeve et al is gebleken dat er een vierde vorm van betrokkenheid een betere voorspeller is van academische progressie dan emotionele (en wellicht ook van cognitieve) betrokkenheid (zie ook hier).

Hoe scholen zijn en hoe ze kunnen worden is het thema van een hoofdstuk van Johnmarshall Reeve et al in het nieuw verschenen Handbook of Self-determination Theory. In deze bijdrage vat ik de hoofdboodschap van dit hoofdstuk samen.

“Helpen” is niet altijd de oplossing. Vaak proberen mensen situaties op te lossen door te helpen, terwijl deze hulp niet passend is. Leidinggevenden, collega’s, docenten en ouders lijken vaak te denken dat ze anderen moeten helpen, terwijl dat niet altijd de juiste aanpak is. Er zijn situaties waarin we andere acties moeten ondernemen om vooruitgang te boeken. In deze bijdrage bespreken we enkele situaties waarin we ervoor pleiten om niet te helpen.

Onverschillig leiderschap werkt het slechtst. Huyghebaert-Zouaghi et al (2022) deden een onderzoek naar de samenhang tussen leiderschapsgedrag, psychologische basisbehoeften van medewerkers en motivatie van medewerkers. Ze keken specifiek naar hoe de combinatie van de vervulling, frustratie en niet-vervulling van de psychologische basisbehoeften van medewerkers tezamen verschillende behoeften- en motivatieprofielen van medewerkers vormen. Zo kwamen ze er in het onderzoek achter dat er zes verschillende profielen van medewerkers te onderscheiden zijn, die stabiel zijn in de tijd. Dit onderzoek is een van de eerste in zijn soort, en geven aanleiding tot nader onderzoek naar onder andere de effecten van een onverschillige leiderschapsstijl.

Frustrerend, vervullend en onverschillig leiderschap, dat zijn de drie verschillende interpersoonlijke gedragingen van leidinggevenden die Huyghebaert-Zouaghi et al (2022) onderscheiden. De eerste twee zijn al vaak beschreven, maar de derde is een relatief nieuwe categorie binnen de zelfdeterminatietheorie.

Zelf-monitoring van progressie bleek in een onderzoek van Conroy et al (2023) te leiden tot meer fysieke activiteit dan gedragsfeedback. Veel mensen willen graag voldoende stappen zetten op een dag en voldoende fysiek actief zijn gedurende de week. Ze streven dan naar ongeveer 7500 stappen per dag en 150 minuten gematigd tot gemiddelde fysieke inspanning (100 stappen per minuut) in een week. Conroy et al onderzochten hoe mensen ertoe kunnen komen om hun fysieke activiteit meer in de richting van dat streven te krijgen. Het monitoren van progressie blijkt belangrijk te zijn voor het daadwerkelijk boeken van progressie.

Beloning ondermijnt intrinsieke motivatie niet altijd. Uit Motivation Science en het Handboek Self-determination theory komt een genuanceerd beeld tevoorschijn wanneer beloningen de intrinsieke motivatie al dan niet ondermijnen.

Competitie-stoplicht: competitie kan motivatieversterkend werken, maar normaliter ondermijnt het de kwaliteit van motivatie. In het pas verschenen boek Motivation Science illustreert Reeve dit aan de hand van een stoplicht-metafoor.

Praktische waarde van SDT. In de meta-review van meta-analyses van de zelfdeterminatietheorie worden ook diverse toepassingsgebieden besproken, zoals de toepassing in organisaties, gezondheidszorg, sport en onderwijs en opvoeding. Uit de review van de meta-analyses blijkt de praktische waarde van de zelfdeterminatietheorie in diverse contexten.