“Helpen” is niet altijd de oplossing. Vaak proberen mensen situaties op te lossen door te helpen, terwijl deze hulp niet passend is. Leidinggevenden, collega’s, docenten en ouders lijken vaak te denken dat ze anderen moeten helpen, terwijl dat niet altijd de juiste aanpak is. Er zijn situaties waarin we andere acties moeten ondernemen om vooruitgang te boeken. In deze bijdrage bespreken we enkele situaties waarin we ervoor pleiten om niet te helpen.

 
Trainingen Progressiegericht Werken
 

Sturen

De eerste soort situatie waarin helpen niet helpt is als er sprake is van een extern doel en een externe progressieverwachting waaraan iemand moet voldoen. Een medewerker moet zich bijvoorbeeld aan bepaalde werkvoorschriften houden en doet dit niet. In deze situatie gaat het er niet om de medewerker te helpen (Hoe kan ik jou helpen om de werkvoorschriften te gaan volgen? Wat heb jij nodig?) want dit suggereert een keuze die er niet is. Als de medewerker de hulp afwimpelt (ik heb geen hulp nodig of wat ik nodig heb is een nieuwe bureaustoel) komt de aap uit de mouw en is de boodschap ‘of je het nu wilt of niet, het moet toch gebeuren’. De situatie helpend aanpakken als sturen aan de orde is, is een oneerlijke manier van het gesprek voeren.

Nee zeggen

Een tweede situatie waarin helpen niet helpt is als je nee wilt zeggen tegen een verzoek. Een adviseur vraagt haar leidinggevende om die lastige klant te bellen omdat zij er zo tegenop ziet om hem te vertellen over de prijsverhoging, en de leidinggevende wil en moet nee zeggen tegen dit verzoek. De adviseur moet namelijk zelf alle klantcontacten doen, zodat de klant 1 aanspreekpunt heeft. Maar in plaats van dat hij nee zegt, zegt hij: ‘Ik gun het jou om te leren omgaan met lastige klanten, hoe kan ik je daarbij helpen?’ De medewerker zal terecht irritatie voelen en zeggen: ‘Je kunt me helpen door het van me over te nemen, dat vroeg ik toch net al.’

Ook hier is het in de helpende rol schieten niet eerlijk en bevoogdend. Immers, er is een principe dat geschaad wordt wanneer de leidinggevende het werk van de medewerker overneemt; het principe dat de medewerker zelf alle contacten met de eigen klanten moet onderhouden omdat dat duidelijkheid schept en de medewerker dan aanspreekpunt voor alles is. De reden om nee te willen en moeten zeggen is niet omdat de leidinggevende de medewerker gunt om te leren maar omdat alle klantvragen door de adviseur zelf moeten worden beantwoord. Helpen wanneer nee zeggen aan de orde is, komt al snel neer op het betuttelen van de ander.

 
Trainingen Progressiegericht Werken
 

Adviseren

De derde situatie waarin helpen niet helpt is in situaties waarin iemand een probleem of doel heeft ten aanzien waarvan iemand anders expertise heeft. De expert weet wat goed werkt om het doel te bereiken en het probleem op te lossen en zou dan ook niet zozeer allerlei helpvragen moeten stellen (wat denk je zelf wat je zou kunnen doen?) maar advies moeten geven. Vragen naar interne oplossingen terwijl je kennis hebt van oplossingen die werken is omslachtig en risicovol. Een docent die geen orde weet te houden in de klas en de ervaring heeft dat als hij schreeuwt en dreigt met straf de leerlingen stil aan het werk gaan, en die vervolgens aan je vraagt wat hij kan doen om de leerlingen gemotiveerd te krijgen heeft aan gerichte adviezen behoefte. Aan uitleg waarom dreigen met straf wel lijkt te werken, maar niet leidt tot duurzame motivatie. Helpen als adviseren aan de orde is, is risicovol en inefficiënt.

Progressiewens

Een vierde situatie waarin helpen niet helpt is als je last hebt van het gedrag van je collega. Bijvoorbeeld in de situatie waarin je collega chaotisch werkt en veel onrust veroorzaakt in jullie kantoor. In deze situatie is de vraag ‘Hoe kan ik jou helpen om je goed te kunnen concentreren?’ een eufemistische manier van zeggen ‘Ik heb last van je chaotische aanpak en onrust.’ In plaats van helpen is het uiten van een progressiewens of een verzoek eerlijker en beter. ‘Voor mijn concentratie is het belangrijk dat het rustig is op ons kantoor, zou je eens willen kijken wat jij zou willen doen om die rust op ons kantoor te creëren?’ Helpen als je een progressiewens of een verzoek hebt, maakt de situatie voor de ander verwarrend en onveilig.

 
Trainingen Progressiegericht Werken
 

Logische consequentie

Een vijfde situatie waarin helpen niet helpt is als iemand acuut of herhaald ongewenst gedrag vertoont. Bijvoorbeeld bij een docent die ouders blijft schofferen, ook nadat de leidinggevende heeft aangegeven dat er verbetering moet komen en die vervolgens een coach of een training ‘aangeboden’ krijgt om hem te helpen bij zijn communicatie. Als iemand na een stuurgesprek geen verbetering laat zien en doorgaat met het ongewenste gedrag is niet helpen aan de orde, maar is het doorvoeren van een logische consequentie van belang. Bij herhaald ongewenst gedrag moet je immers ingrijpen zodat de schade stopt en het probleem kan worden opgelost. 

Helpen als helpen aan de orde is

Helpen is aan de orde als iemand zelf mag bepalen wat hij wil bereiken en zelf wil bedenken wat voor hem werkt om progressie te boeken. Je bent dan behulpzaam als je vragen stelt, goed aansluit op zijn perspectief en goed luistert. Helpen is ook aan de orde als iemand een zware tas moet tillen of de vieze afwas aan het opruimen is. Je bent dan behulpzaam als je je hulp even aanbiedt. Helpen als de situatie vraagt om helpen is heel prettig en effectief. Helpen terwijl de situatie vraagt om iets anders dan helpen is niet de manier om progressie te boeken. Kortom, “helpen” is niet altijd de oplossing. In sommige gevallen is het beter om direct en eerlijk te zijn over wat er moet gebeuren om vooruitgang te boeken Meer leren?

 
Trainingen Progressiegericht Werken