De voordelen van fijnmazige ervaringen

De voordelen van fijnmazige ervaringen. Fijnmazige ervaringen hebben, betekent dat je de situatie waarin je je bevindt op een complexe manier beleeft. Je hebt bijvoorbeeld per ongeluk vertrouwelijke informatie over iemand gedeeld met iemand anders en in plaats van je simpelweg ‘slecht’ te voelen, is je ervaring veel rijker dan dat. Je voelt je bijvoorbeeld schuldig, je hebt spijt, je bent er verdrietig over, je analyseert wat er gebeurde waardoor je in de verleiding kwam om die informatie te delen, je maakt je bezorgd over wat er nu verder gaat gebeuren, ziet meerdere mogelijke uitkomsten en overweegt verschillende mogelijke vervolgacties et cetera. Wat is het voordeel van fijnmazige ervaringen en wat is de werking waardoor die voordelen tot stand komen? Als je een rijke ervaring construeert, zou je dan ook fijnmaziger emoties construeren?

Emotionele fijnmazigheid

Emotionele fijnmazigheid of emotiedifferentiatie is het vermogen om gedifferentieerde en genuanceerde emotionele ervaringen te creëren. Emoties zijn waarschijnlijk geen essenties die in ons brein bestaan. Er is steeds meer bewijs dat bij elke emotionele gebeurtenis sprake is van eenzelfde fundamenteel psychologisch proces. Er is sprake van kernaffect (met valentie en arousal) en conceptualisatie (het geven van betekenis door externe en interne signalen te combineren met eerdere ervaringen). Het ervaren van een genuanceerde emoties is niet hetzelfde als het gebruiken van specifieke emotiewoorden. Je kunt een geunanceerde emotionele ervaring hebben, zonder de typisch westerse woorden als boosheid, verdriet, walging et cetera te gebruiken. Emotiewoorden en emotieconcepten blijken grotendeels cultuurspecifiek te zijn, en in verschillende culturen wordt verschillend gesproken over ervaringen en gebeurtenissen, zie ook hier en hier. Emotionele fijnmazigheid verwijst naar de ervaringen in een specifieke context en situatie. Genuanceerde emotionele ervaringen zijn afgestemd op de huidige of verwachte omstandigheden. Wat is het belang van die afstemming en hoe werkt die?

Betere voorspellingen

De betere afstemming op huidige en verwachte omstandigheden, gaat samen met flexibiliteit. Hoe kan het dat je flexibeler kunt reageren wanneer je je werkelijkheid fijnmaziger beleeft? Dat heeft te maken met hoe ons brein werkt. Emotionele granulariteit is namelijk een product van hoe de hersenen emotieconcepten gebruiken. Een concept is een dynamische verzameling van eerdere ervaringen die de hersenen gebruiken om betekenis te geven aan de huidige context en voorspellingen te doen over wat er waarschijnlijk gaat gebeuren. Voorspellingen die contextspecifieker zijn, zijn efficiënter omdat ze beter anticiperen op waarschijnlijke acties en de energie die daarvoor nodig is.

Passender emoties construeren

Wanneer contextspecifieke voorspellingen worden opgebouwd met behulp van emotieconcepten, leidt dat tot hogere emotionele granulariteit. Je kunt dan je ervaring op een meer genuanceerde manier emotioneel beschrijven. Meer variatie in ervaring kan leiden tot meer uitgewerkte (dus rijke en diverse) emotieconcepten. Als je meer verschillende ervaringen hebt, dan wordt je blootgesteld aan een breder scala van sensorimotorische prikkels en sociale dynamiek. Dat kan de hersenen helpen om beter afgestemde voorspellingen te maken. Betere voorspellingen maken komt je ‘body budget’ ten goede; je brein zorgt ervoor dat er glucose vrijkomt als je extra energie nodig hebt, bijvoorbeeld als de situatie relatief nieuw voor je is. Maar als je die extra energie niet nodig hebt, omdat je brein ervaring heeft met de situatie en dus de juiste voorspellingen doet, kun je uiteindelijk efficiënter omgaan met je energie.

Flexibiliteit

Als je je situatie op een fijnmazige manier beleeft en een verscheidenheid aan emoties construeert, waardoor je brein betere voorspellingen doet, kun je flexibeler reageren in je situatie. Je kunt je gedrag makkelijker aanpassen aan wat de situatie van je vraagt. Je gaat bijvoorbeeld gezonder om met stress, en er zijn minder symptomen van angst en depressie. Uit dit onderzoek blijkt dat fijnmazige ervaringen vooral samengaat met fijnmaziger negatieve emoties. Fijnmazige ervaringen gaan wellicht in mindere mate samen met fijnmazige positieve emoties.

Psychologische rijkdom

Rijkere en diversere ervaringen kunnen zo leiden tot grotere emotionele fijnmazigheid, en die emotionele fijnmazigheid kan op zijn beurt weer leiden tot een grotere variatie in je ervaringen. De concepten die je brein construeert beïnvloeden immers hoe je gebeurtenissen waarneemt. Nemen we dan niet waar wat er werkelijk is? Nee, waarschijnlijk niet. We leven waarschijnlijk in een situatie van gecontrolleerde hallucinatie, zoals Anil Seth beschrijft. Wat we ervaren is niet rechtstreeks de werkelijkheid, maar de werkelijkheid die ons brein simuleert. Zie ook hier. Door veel verschillende ervaringen et hebben, wordt je brein in staat om preciezer te simuleren wat er in je situatie gaande is. Fijnmaziger emotieconcepten gaan samen met specifieke aandacht voor de relevante kenmerken van de situatie waarin je je bevindt. Zo ben je beter afgestemd op wat er gaande is. Psychologische complexiteit is dan ook de moeite waard om na te streven, zie ook hier.