Vragend of stellend?

Vragend of stellend? Hoewel in de progressiegerichte aanpak veel interventies vragend zijn geformuleerd, wil dat niet zeggen dat er geen gebruik wordt gemaakt van stellingen. Een belangrijk criterium voor het stellen van een vraag of het formuleren van een stelling is wat eerlijk is in de situatie.

Vragen

Een progressiegerichte vraag kenmerkt zich onder andere doordat degene aan wie de vraag wordt gesteld oprecht zijn eigen antwoord mag formuleren. Stel dat een leidinggevende een ontwikkelgesprek met een medewerker voert. De leidinggevende wil graag onderzoeken waar de interesses van de medewerker naar uitgaan en stelt de vraag: ‘Wat vind je met name interessant in je werk?’ De vraag is in lijn met wat de leidinggevende echt wil weten en de medewerker mag helemaal zelf invulling geven aan zijn antwoord. Daarmee is de vraag een voorbeeld van een progressiegerichte vraag.

Niet vragen

Een progressiegerichte vraag is dus geen eufemistische manier om iemand het antwoord te laten geven dat de vraagsteller zelf al in gedachten heeft.  ‘Lijkt het je een goed idee om met je leidinggevende te gaan praten?’, terwijl de vraagsteller eigenlijk vindt dat de persoon met zijn leidinggevende moet gaan praten, is dan ook geen voorbeeld van een progressiegerichte vraag. In deze situatie is een stelling eerlijker: ‘Ik denk dat je met je leidinggevende zou moeten gaan praten.’

Stellen

Een progressiegerichte stelling kenmerkt zich onder andere doordat degene die de stelling doet zijn mening transparant verwoordt. Als de leidinggevende in het ontwikkelgesprek graag wil dat de medewerker een bepaalde taak op zich gaat nemen, dan zou hij of zij dat niet vragend, maar stellend formuleren. Hij/zij kan die stelling vervolgens wel weer combineren met een activerende vraag: ‘Het is belangrijk dat je taak x gaat oppakken deze week. Heb je al wat ideeën hoe je daarmee aan de slag zou kunnen gaan?’

Eerlijkheid

Dus, als je je afvraagt of je iets in de vorm van een vraag zult formuleren of beter in de vorm van een stelling (plus een vraag), dan kun je als criterium hanteren: eerlijkheid. Gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat je een mening hebt, formuleer dan een stelling. Gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat je wilt onderzoeken hoe de ander ergens over denkt, formuleer dan een vraag. Of combineer die twee: ‘Ik denk dat je met je leidinggevende moet gaan praten. Hoe denk je daarover?’

Stellende vraag

Tenslotte kun je ook gebruik maken van een stellende vraag. De stuurvraag is daarvan een voorbeeld. De stuurvraag bestaat uit drie componenten: het ‘hoe’, het ‘wat’ en het ‘waartoe’. Iemand moet bijvoorbeeld een bepaalde procedure gaan leren toepassen (wat), omdat dit nodig is om de veiligheid van patiënten te garanderen (waartoe). Het wat en het waartoe vormen het stellende deel van de stuurvraag. Wat de persoon moet bereiken en wat het belang daarvan is/wat het oplevert voor het grotere geheel. Het hoe-deel van de vraag is het oprecht onderzoekende aspect van de vraag: de persoon mag echt zelf invulling geven aan het ‘hoe’.  De stellende vraag luidt dan zo: hoe kun je ervoor zorgen dat je de procedure leert toepassen, zodat de patiëntveiligheid gegarandeerd is?

Vragend of stellend?

Dus, hoewel vragen vaak goed kunnen werken omdat ze je gesprekspartner kunnen activeren, is het soms beter om te stellen dan om te vragen. Dat je iets stelt wil niet zeggen dat je ook autoritair hoeft over te komen. De intonatie die je gebruikt als je iets stelt maakt het verschil tussen ‘informerend’ en ‘bevelend’ overkomen. Een stelling die autoritair wordt geuit zal je gesprekspartner wellicht wel snel laten doen wat je eist, maar de kwaliteit van motivatie die je daarmee bereikt is laag. Het gedrag zal daarmee waarschijnlijk niet duurzaam zijn, en de verbondenheid tussen jou en je gesprekspartner komt onder druk te staan. Een informerende intonatie combineert duidelijkheid met vriendelijkheid. Dat geeft meer kans van slagen op progressie.