Wijze intervisie

Wijze intervisie is een aanpak gebaseerd op het metacognitieve wijsheidsmodel van Igor Grossman. Grossman pleit voor een metacognitieve benadering van wijsheid. Daarbij maakt hij expliciet geen strikt onderscheid tussen denken en voelen. Die twee zijn immers niet van elkaar te scheiden. Zijn cognitieve wijsheidsmodel beoogt dan ook niet alleen bij te dragen aan effectief cognitief functioneren, maar ook aan emotieregulatie, empathie en moreel redeneren.

Definitie

Grossman hanteert een functionele definitie van wijsheid: ‘wijsheid omvat verschillende psychologische kenmerken die mensen kunnen helpen om effectief om te gaan met problemen die vaak voorkomen bij het nemen van beslissingen onder radicale onzekerheid.’ Welke strategieën stellen mensen in staat om om te gaan met onduidelijke, slecht gedefinieerde problemen? Grossman stelt dat dit gebeurt door aandacht te besteden aan, te reflecteren op en het reguleren van hun mentale processen. Volgens hem zijn de volgende metacognitieve kenmerken noodzakelijk om betekenis te geven aan en te handelen binnen situaties van radicale onzekerheid.

Intellectuele nederigheid

Intellectuele nederigheid draait om het erkennen van de grenzen van eigen kennis en het accepteren van onzekerheid in complexe situaties, om overmoed te voorkomen en open te blijven staan voor nieuwe informatie of het herzien van aannames.

Veranderbaarheid erkennen

Veranderbaarheid erkennen draait om het besef dat situaties kunnen veranderen. Flexibel reageren op veranderingen en kunnen denken in termen van verschillende mogelijke uitkomsten en aanpakken voorkomt een rigide en onrealistische kijk op de werkelijkheid.

Perspectief nemen

Perspectief nemen draait om openheid van geest. Het gaat om het waarderen van meerdere gezichtspunten en bredere contexten buiten de eigen vooringenomenheid, om een meer holistisch begrip van het probleem te krijgen als er geen duidelijke oplossing is.

Tegenstrijdige belangenafweging

Tegenstrijdige belangenafweging draait om het balanceren van tegenstrijdige belangen. Verschillende meningen integreren en werkbare compromissen zoeken. Verschillende doelen, principes en concurrerende belangen in overweging nemen zodat geen belangrijke zorg wordt genegeerd, zelfs bij onzekere afwegingen.

Wijzer worden

De mentale processen maken reflectie op eigen gevoelens, doelen en gedachten mogelijk (monitoring), en het gebruik van die reflecties om gedrag aan te sturen (controle) mogelijk. Daardoor kan je in bepaalde situaties ezelsbruggetjes gebruiken (bijvoorbeeld: ‘als je niet weet wat je moet doen, doe dan even niets’), maar ook om complexe situaties op een bewustere manier aan te pakken (dus geen gebruik te maken van snelle ezelsbruggetjes die een aspect van wijsheid in zich hebben).

Voorbeeld

Grossman geeft het volgende voorbeeld om het gebruik van perspectivische metacognitie te illustreren: stel dat je overweegt te verhuizen voor een nieuwe baan. Een vuistregel kan zijn: “Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht,” wat suggereert dat je beter bij je huidige, zekere baan kunt blijven. Een andere luidt: “Wie niet waagt, die niet wint,” wat je zou aanmoedigen om het risico te nemen voor mogelijke groei. Door intellectuele nederigheid kun je erkennen dat je niet alle antwoorden hebt. Door onzekerheid en verandering te accepteren, kun je beseffen dat je voorkeuren in de loop van de tijd kunnen veranderen. Door verschillende perspectieven te overwegen – bijvoorbeeld door advies te vragen aan mentoren of familie – en door persoonlijke belangen af te wegen tegen praktische zaken zoals financiële zekerheid, kun je tot een meer geïnformeerde en persoonlijke beslissing komen.

Wijze intervisie

Op basis van dit model van Grossman heb ik een intervisie-aanpak bedacht. Hier kun je die aanpak vinden.