De angel in geslijm

Gisteren hadden we een sessie in de opleiding progressiegericht werken. In de groep zaten twee adviseurs. Ze hadden geleerd dat ze ‘hard op de inhoud, zacht op de persoon’ moesten communiceren. Een voorbeeld van zo’n communicatie zou kunnen zijn: “Kees, ik mag je heel graag, maar jouw aanpak van de vergadering is echt enorm slecht.” Echter, de ervaringen met deze manier van communiceren waren niet positief. De ontvanger van deze ‘zacht op de persoon, hard op de inhoud’-boodschap vertoonde vaak drie reacties: defensief worden, dichtklappen of in een consumptiehouding belanden.

De angel in geslijm

De adviseurs hadden geleerd dat ze moesten investeren in de relatie, door een persoonlijke band aan te gaan met hun gesprekspartners. Ze probeerden die persoonlijke band op te bouwen via complimentjes, het zeggen van aardige dingen tegen de ander, praten over koetjes en kalfjes, de ander meenemen voor een lunch, praten over privé-dingen. Wanneer die band dan sterk genoeg was kon je als adviseur een potje breken en komen met je kritiek op de ander. Dat was tenminste het idee. Een soort angel die je pas kunt brengen als je eerst hebt geslijmd.

Niet-effectieve effecten

Maar er kwamen vaak drie niet-effectieve reacties. Een defensieve reactie uit zich bijvoorbeeld in opmerkingen als: “Het is ook een waardeloos team, er komt niets uit voort. Ik moet wel doen wat ik in die vergadering doe.” Dichtklappen betekent dat de ontvanger stil wordt, een beetje humt en op z’n best mompelt dat de ander misschien wel gelijk heeft. De consumptiehouding houdt in dat de persoon de kritiek lijdzaam ondergaat, misschien uit bewondering dat de adviseur het allemaal zo goed weet, of met innerlijk protest omdat de adviseur blijkbaar alles beter weet. Het nadeel van deze reacties is dat er geen vooruitgang wordt geboekt in het denken van de ander en uiteindelijk ook niet in het verloop van de vergaderingen.

Het alternatief voor ‘hard op de inhoud’

In de progressiegerichte aanpak zijn we niet hard op de inhoud maar duidelijk ten aanzien van de gewenste situatie. In plaats van in harde bewoordingen te zeggen wat de ander fout doet, formuleer je dan in positieve termen waar je voor pleit. Positief in de zin van hoe je wel wilt dat de situatie wordt, niet positief in de zin van het rondstrooien van complimentjes of het eerst vertellen wat je goed vindt als opmaat voor je kritiek.

Het alternatief voor ‘zacht op de persoon’

In de progressiegerichte aanpak zijn we niet zo bezig met onszelf en de ander als persoon. We zijn wel gericht op het serieus nemen van het perspectief van de ander en van ons eigen perspectief. Het alternatief voor ‘zacht op de persoon’ is om aan te sluiten bij het perspectief van je gesprekspartner, wat subtiel anders is dan zacht zijn op de persoon. In de progressiegerichte aanpak geef je uiting aan het belang van de relatie door aan te sluiten bij het perspectief van de ander. Oprecht en consequent en zonder dat te vermengen met je eigen perspectief of oordeel over het perspectief van de ander.

Start van een progressiegesprek

Het begin van een progressiegericht gesprek met Kees klinkt bijvoorbeeld als volgt:

• “Hallo Kees, zou je het goed vinden om even te praten over de aanpak van de vergaderingen?” “
• Eh, ja, dat is goed. Vanochtend zaten ze er weer allemaal bij alsof ze elk moment in slaap kunnen vallen. Zo frustrerend! Terwijl er zulke belangrijke dingen besproken moeten worden.”
• “Ik begrijp dat dit je frustreert. In mijn ervaring leveren vergaderingen inderdaad het meeste op wanneer de deelnemers actief betrokken zijn. Dat wordt vaak bereikt als de vergaderingen doelgericht en kortdurend zijn. Mag ik wat suggesties doen over hoe je de vergaderingen doelgerichter kunt maken en de duur kunt verkorten?”
• “Nou graag, ik word echt tureluurs van die teamleden die erbij zitten alsof het mijn feestje is!”

De angel in geslijm

Het nadeel van de ‘hard op de inhoud, zacht op de persoon’-benadering is dat het vaak defensieve reacties, stilzwijgen en een consumptiehouding teweegbrengt, waardoor er weinig of geen vooruitgang wordt geboekt. Daarentegen, wanneer we de situatie progressiegericht benaderen, waarbij we ons richten op het formuleren van de gewenste situatie en aansluiten bij het perspectief van de ander, ontstaat er een vruchtbare basis voor betekenisvolle progressie. Door op deze manier te communiceren en progressiegericht te adviseren, kunnen we effectieve veranderingen bewerkstelligen in het denken en handelen van anderen. Zie ook hier over progressiegerichte ‘feedback’.