Respect en status in adolescentie

Respect en status in de adolescentie vormen de sleutel tot effectieve gedragsinterventies, zo leggen Yeager et al uit in dit onderzoeksartikel. Effectieve preventie van pestgedrag bij adolescenten is een belangrijk doel, maar traditionele anti-pest benaderingen blijken minder effectief te zijn naarmate adolescenten ouder worden. Sommige anti-pestbenaderingen die bij jongere kinderen wel goed werken blijken bij adolescenten het pesten juist te intensiveren. De afname in effectiviteit kan te wijten zijn aan een gebrek aan aandacht voor de veranderende behoeften van adolescenten, met name op het gebied van respect en status.

De zoektocht naar respect en status

Tijdens de middelbare adolescentie, ongeveer tussen de leeftijd van 13 en 17 jaar, ervaren jongeren een grotere gevoeligheid voor status en respect. Gevoeligheid voor status en respect uit zich doordat de adolescent bereid is om dingen te doen die zijn status in de sociale groep verhogen en die leiden tot respect en bewondering van anderen. Adolescenten beoordelen hun status deels op basis van hoe anderen hen behandelen, en met name of anderen hen met respect behandelen. Ze beoordelen of ze met respect worden behandeld door te kijken of ze de rechten hebben en krijgen die ze vinden dat er bij hun rol in de sociale groep hoort. Ze voelen zich trots wanneer ze status hebben en respectvol behandeld worden, en ze voelen schaamte en vernedering als ze niet gerespecteerd worden en behandeld worden als iemand met een lage status.

Gevoeligheid

Die grotere gevoeligheid voor respect en status bij adolescenten wordt veroorzaakt door puberale rijping, veranderingen in sociale context en sociaal-cognitieve ontwikkelingen. Testosteron, het hormoon dat dramatisch toeneemt tijdens de puberteit bij zowel jongens als meisjes, wordt vaak geassocieerd met agressie en seksualiteit. Recente onderzoeken hebben echter aangetoond dat testosteron vooral samengaat met de motivatie om status te zoeken en te behouden in sociale omgevingen.

De plank misslaan

De traditionele anti-pest aanpakken focussen veelal op kennisoverdracht en het aanleren van  zelfregulatievaardigheden. Maar bij adolescenten zit daar vaak niet de crux. Waarom pesten adolescenten? Het is niet altijd omdat ze niet begrijpen dat agressie anderen pijn doet of omdat ze categorisch gebrek hebben aan zelfbeheersing. Middelbare adolescenten pesten vaak om sociale status te verkrijgen of te demonstreren. Matig of zeer populaire jongeren – die vaak voldoende zelfregulerende vaardigheden en kennis hebben van maatschappelijke normen over agressie, maar ook de vereiste sociale competentie hebben om strategisch de reputatie van anderen te ondermijnen – pesten vaak het meest.

Averechts effect

Traditionele manieren om pesten te stoppen en te voorkomen houden onvoldoende rekening met de behoefte van adolescenten om respectvol behandeld te worden en een positieve status te verkrijgen. Adolescenten hebben dieperliggende motivaties en die worden bij traditionele anti-pest aanpakken vaak genegeerd. Zo kunnen traditionele anti-pest aanpakken het pesten erger maken, in plaats van minder erg.

Traditionele anti-pest benaderingen

De traditionele manier om pesten te proberen te voorkomen en stoppen kenmerkt zich door zowel wat de boodschap is als hoe de boodschap wordt gebracht.

1. De boodschap is: We tolereren geen wangedrag. Op elk wangedrag staat een strenge straf. Bij herhaalde overtredingen worden de straffen steeds erger. Pesten en agressie zijn niet toegestaan. Je mag niet gemeen zijn, mensen uitschelden, mensen slaan, mensen uitsluiten of roddels verspreiden over mensen. Als die dingen jou overkomen, moet je positief denken en positieve copingvaardigheden gebruiken.
2. Hoe de boodschap wordt gebracht: duidelijke communicatie van verboden (geen-vecht-borden aan de muur). Regels waarmee de adolescent wordt afgerekend op slecht gedrag. Toezicht door handhavers op school, zaalwachten, enzovoort. Klassikale lezingen en preken van leraren of zelfs bijeenkomsten in de aula voor de hele school. Online activiteiten om de boodschap te versterken. Beloningen voor goed gedrag en straffen voor slecht gedrag. Toneelstukjes en rollenspelen waar leerlingen verplicht aan mee moeten doen. Training van ouders, zodat de kinderen de boodschap thuis nogmaals krijgen. Huiswerk opgeven waarin leerlingen de regels moeten leren.

Gezeur

Deze boodschappen en de manier waarop ze worden gebracht werken averechts bij adolescenten. Adolescenten ervaren het als zeuren en dat wekt woede in ze op. Het vermindert hun aandacht voor hun eigen gedrag en hoe ze hun eigen problematische gedrag kunnen verbeteren. Wanneer individuen geen respect krijgen van autoriteiten, ervaren ze dit als onrechtvaardig en ondermijnt dit de legitimiteit van de institutionele autoriteit en daarmee hun bereidheid om te gehoorzamen.

Wat wel werkt

Wat wel werkt is om respect en status als drijfveer voor gedragsverandering te benutten. Respect en status zijn immers belangrijke drijfveren voor adolescenten. Dus als leraren gedragsverandering mogelijk willen maken dan doen ze er goed aan om:

1. het verlangen naar status en respect serieus te nemen.
2. respectvolle interacties met volwassenen te creëren.
3. bedreigingen van respect en status te verminderen.

Boodschap

Effectieve manieren om pesten te proberen te voorkomen en stoppen kenmerken zich door zowel wat de boodschap is als hoe de boodschap wordt gebracht. Zowel de boodschap als de manier waarop die wordt gebracht houdt rekening met het belang van respect en status in de adolescentie.

• Wat de boodschap is: Hier gelden hoge gedrags- en prestatienormen. We geloven dat je het potentieel hebt om aan deze normen te voldoen. Als je fouten maakt, maakt dat deel uit van het leerproces. We bespreken met je hoe we van plan zijn om je te ondersteunen terwijl we samenwerken om aan deze hoge norm te voldoen. Mensen hebben het potentieel om zichzelf te veranderen of hun sociale positie in het leven te veranderen. Ze zijn niet één soort persoon: een verliezer of een pestkop.
• Hoe de boodschap wordt gebracht: Deze boodschap wordt op een autonomie-ondersteunende manier besproken, bijvoorbeeld door leerlingen met elkaar in gesprek te brengen over andere manieren om gewaardeerd te worden in de sociale groep dan via agressie. Volwassenen tonen respect voor leerlingen door hun kernwaarden te kennen en begrip hebben voor de onderliggende oorzaken van gedrag. Er is sprake van procedurele rechtvaardigheid: eerlijke toepassing van regels. De leerlingen krijgen kansen om te leren en te groeien na fouten. Ze krijgen verhalen van voormalig agressieve mensen of voormalig verlegen mensen die zichzelf hebben weten te veranderen. Ze krijgen het wetenschappelijk bewijs voor hoe dit mogelijk was, gebaseerd op neurowetenschap en veldexperimenten. Ze krijgen verrhalen van oudere leerlingen die uitleggen hoe deze informatie nuttig voor ze was. Ze krijgen schrijfoefeningen die een zelfovertuigende werking hebben.

Respect en status in adolescentie

Als leraren willen dat problematisch pestgedrag van leerlingen voorkomen wordt en afneemt, dan is het cruciaal om te begrijpen dat adolescenten behoefte hebben aan respect en status. Door de gevoeligheid voor respect en status te erkennen en respectvolle communicatie te bevorderen, kunnen volwassenen een grote en goede invloed hebben op gedragsverbetering van adolescenten.