Wie luistert er naar de luisteraar? Vinokur et al (2024) publiceerden een onderzoek waaruit blijkt dat luisteraars wellicht zelf lijden onder het luisteren. Het onderzoek is vrij klein en is gedaan onder 106 leraren. De indruk ontstaat dat dat luisteren kan leiden tot burn-out.

Beter dan gemiddeld

Het “better-than-average effect” is een cognitieve bias waarbij individuen de neiging hebben hun capaciteiten te overschatten, doordat ze geloven dat ze beter zijn dan de gemiddelde persoon. Deze ‘beter-dan-gemiddeld-bias’ blijkt op te treden in allerlei verschillende domeinen, zoals intelligentie, rijvaardigheid of moraliteit. Mensen hebben nogal opgeblazen ideeën over hun competenties.

Zelf gepercipieerd goede luisteraar

Deze ‘beter-dan-gemiddeld-bias’ blijkt ook op te gaan voor luisteraars. In een onderzoek van Welker bleek dat mensen hun luistervaardigheid in gesprekken met vreemden overschatten. Specifiek vroeg Welker deelnemers zichzelf te beoordelen van 1 (ik sta helemaal onderaan) tot 100 (ik sta helemaal bovenaan) in 15 veelvoorkomende sociale activiteiten. Van deze 15 activiteiten waren de deelnemers het meest bevooroordeeld bij het beoordelen van hun luistervaardigheid, waarbij ze antwoordden op de vraag hoe goed ze luisteren naar iemand die worstelt. Het gemiddelde percentiel was 71,37, wat een sterk better-than-average effect suggereert.

Ik ben een geweldige luisteraar

In het onderzoek van Vinokur waren de leraren nog wat optimistischer over hun eigen luistervaardigheid. 98,1% van de leraren scoorde zichzelf met minimaal een 3 op een schaal van 0-5. Geen enkele leraar scoorde zichzelf op een 1 (ik luister helemaal niet goed) of 2 (ik luister in geringe mate). Deze eigen perceptie over hun luistervaardigheid was positief en significant gecorreleerd met hun werkmotivatie, werktevredenheid en competentie. Maar die eigen perceptie van hun luistervaardigheid was wel positief en significant gecorreleerd met burn-out symptomen.

Vijf tegenmaatregelen

Wat kunnen individuele leraren en leidinggevenden op scholen doen om luisteren niet te laten leiden tot burn-out? Hier zijn vijf tegenmaatregelen:

  1. Help leraren om zich te kunnen focussen op het boeken van progressie in werk dat ze zelf betekenisvol vinden.
  2. Help leraren om zich vervolgens bewust te worden van hun eigen gerealiseerde progressie in betekenisvol werk.
  3. Ondersteun leraren via progressiegerichte intervisie.
  4. Bied leraren de mogelijkheid om met hun eigen worstelingen terecht te kunnen bij een (externe) luisteraar (progressiegericht coachen).
  5. Voorkom dat de werkdagen van leraren een aaneenschakeling van moeilijke gesprekken worden, belast leraren niet met negatieve overleggen en belast ze niet met je eigen negativiteit.