Waarom en waartoe
Waarom en waartoe zijn twee vraagwoorden waarmee open vragen kunnen beginnen. In de progressiegerichte aanpak benutten we het woord waartoe vaker dan het woord waarom.
Waarom
Het vraagwoord waarom vraagt naar redenen, verklaringen, oorzaken, argumenten. De vraag kan gaan over het verleden, het heden en de toekomst. Waarom is er ruzie ontstaan? Waarom ben je te laat? Waarom moet ik een diploma gaan halen?
Waarom: verleden
De waarom-vraag die zich richt op het verleden kan als nadeel hebben dat men gaat zoeken naar oorzaken van problemen. Zeker wanneer het gaat om (inter-)persoonlijke problemen is de waarom-vraag risicovol. De waarom-vraag kan dan uitnodigen tot beschuldigingen en het in de geschiedenis van problemen duiken. Je moet steeds verder terug als je tot ‘de oorzaak’ van (inter-)persoonlijke problemen wil doordringen. En al die tijd krijg je geen zicht op hoe ‘beter’ eruit ziet. Zie ook hier.
Waarom: heden
De waarom-vraag die zich richt op het heden kan als nadeel hebben dat de persoon zich ter verantwoording geroepen voelt. En de neiging krijgt in de verdediging te gaan. Waarom zeg je dat? Waarom doe je dat? Uiteraard hangt het ook af van de intentie waarom de waarom-vraag wordt gesteld en met welke intonatie. Is degene die de waarom-vraag stelt vooral geïnteresseerd en nieuwsgierig dan komt de vraag ‘waarom zeg je dat?’ veel uitnodigender over dan wanneer de persoon een negatief oordeel heeft en de intonatie verontwaardigd is. Hoe dan ook, de waarom-vraag vraagt naar verklaringen en argumenten en kan redelijk snel als controlling worden ervaren.
Waarom: toekomst
De waarom-vraag die zich richt op de toekomst heeft denk ik niet zozeer nadelen, alleen is de waartoe-vraag vaak preciezer. Wat is het verschil tussen waarom en waartoe? De waartoe-vraag nodigt uit om de voordelen, de opbrengsten, de positieve resultaten te verwoorden. Waartoe hebben wij gekozen voor deze aanpak? Die vraag nodigt uit om de beoogde opbrengsten van de aanpak onder woorden te brengen. We hebben voor deze aanpak gekozen omdat we hiermee de kwaliteit van onze zorg voor cliënten beter kunnen waarborgen, bijvoorbeeld. Waarom hebben wij gekozen voor deze aanpak? Die vraag zal eerder leiden tot antwoorden zoals ‘de meeste mensen stemden voor deze aanpak, daarom hebben we hem gekozen’.
Waartoe
De waartoe-formulering is ook zeer bruikbaar in stuursituaties. Wanneer je in een stuurrol zit en je wilt iemand uitleggen wat er van hem verwacht wordt dan is het verstandig om ook de rationale uit te leggen. De rationale verwijst naar wat het oplevert wanneer de persoon aan de progressieverwachting gaat voldoen. Bijvoorbeeld, stel het is de bedoeling dat iedereen met het nieuwe klantvolgsysteem gaat werken. Je legt iemand uit dat dit ook van hem verwacht wordt. En je wilt hem de rationale uitleggen. Als je nu de waarom-vraag beantwoordt kom je op formuleringen zoals: Waarom? Omdat we dat hebben afgesproken. Als je echter de waartoe-vraag beantwoordt dan kom je op formuleringen als: Waartoe? Zodat we onze cliënten beter maatwerk kunnen bieden.
Waarom en waartoe
Een tijdje geleden stelde iemand in een trainingssessie: ‘Waarom-vragen zijn verboden’. Ik denk er een beetje anders over. Verboden woorden lijken me sowieso geen bruikbaar concept. Als je iets niet mag zeggen roept dit gecontroleerde motivatie in je op. Maar nog los daarvan denk ik dat het woord waarom best voor kan komen in een progressiegericht gesprek. Niet zo frequent, en met een uitnodigende intonatie en een mindset van ‘willen begrijpen’ kan de waarom-vraag best eens gebruikt worden. Maar de waartoe-vraag is vermoedelijk in veel gevallen een beter progressiegericht alternatief. Hier vind je 100 progressiegerichte interventies.