Van nee zeggen naar sturen

Van nee zeggen naar sturen. Een docent vroeg aan een teamleider: ‘Kan ik uitgeroosterd worden op maandag, want ik ben gevraagd om drie nieuwe klussen op me te nemen en ik heb geen tijd om alles te doen?’ Deze teamleider wilde ‘nee’ zeggen tegen dat verzoek, en daarnaast was het helemaal niet de goed dat de docent de drie nieuwe klussen zou accepteren. Deze teamleider vroeg zich af of hij meerdere progressiegerichte interventies kon combineren in een dergelijke situatie.

Situationeel

Welke progressiegerichte gesprekstechniek het beste ingezet wordt is situationeel bepaald. In een situatie waarin iemand je advies vraagt benut je bijvoorbeeld het beste de progressiegerichte adviestechnieken, in een situatie waarin iemand aan een bepaalde verwachting moet voldoen benut je het beste de progressiegerichte stuurtechnieken. Maar er zijn ook situaties waarin je meerdere progressiegerichte interventies kunt combineren.

Switchen tussen helpen en adviseren

Een voorbeeld daarvan is het switchen tussen helpen en adviseren. Je bent bijvoorbeeld met iemand in gesprek die hulp vraagt bij zijn loopbaanoriëntatie. In dat gesprek kun je de persoon zowel via de CPW-zeven stappen aanpak helpen om zicht te krijgen op wat hij wil bereiken en wat voor hem werkt om dat te bereiken, en daarnaast kun je ook tips geven die hem helpen om zijn gewenste progressie te bereiken. Gedurende het gesprek kan die switch tussen helpen en adviseren meerdere keren plaatsvinden. Hier kun je een animatie bekijken over vier progressiegerichte rollen.

Nee zeggen

Een veelgebruikte interventie is progressiegericht nee zeggen tegen een verzoek. Er komen voortdurend verzoekjes op ons af en als we overal ‘ja’ tegen zeggen krijgen we het veel te druk. Bovendien zijn er allerlei verzoeken waartegen je ‘nee’ zou willen zeggen, zelfs als je er wel tijd voor zou hebben. Bij progressiegericht nee zeggen formuleer je je ‘nee’ (waar zeg je nee tegen) en je onderbouwt die met je positieve principes en waarden. Dat zijn de goede redenen waarom je ‘nee’ zegt, in positieve termen geformuleerd. Het derde ingrediënt van progressiegericht nee zeggen is het mogelijke alternatief, waarmee je laat blijken dat het verzoek van de persoon niet vreemd is, en dat je bereid bent om mee te denken. Dat alternatief kan zijn dat je de persoon op een ander moment helpt, op een andere manier, of dat je iemand anders suggereert die de persoon kan helpen.

Teamleider

De teamleider wil ‘nee’ zeggen tegen het verzoek van de docent om vrijgeroosterd te worden op de maandagen. De reden daarvan is dat er continuïteit is en rust blijft voor de leerlingen die op maandag les hebben van deze docent. Die continuïteit en rust komt hun leren en hun presteren ten goede en biedt de school meer inzicht in de vorderingen van deze leerlingen. Maar met het derde element van progressiegericht nee zeggen, het mogelijke alternatief, was iets bijzonders aan de hand. Want dat mogelijke alternatief was geen keuze, de docent had geen vrijheid om het alternatief af te wijzen.

Sturen

Dat de docent drie extra klussen had aangenomen was namelijk niet de bedoeling. De school had er voor gekozen om extra klussen evenredig te verdelen over alle docenten, zodat ieder zijn werkpakket goed aankon. Door de extra klussen op te pakken deed deze docent veel te veel, wat ook ten koste ging van zijn primaire taak (lesgeven). Daarom was na het ‘nee’ zeggen plus de onderbouwing daarvan ‘sturen’ aan de orde.

Van nee zeggen naar sturen

De teamleider formuleerde die combinatie van nee zeggen naar sturen als volgt: ‘Ik kan me best voorstellen dat je vraagt om op maandag uitgeroosterd te worden, nu je drie extra klussen hebt opgepakt. Het is echter niet gewenst en niet mogelijk om je op maandag uit te roosteren. De reden daarvan is dat het voor de leerlingen erg belangrijk is dat er rust en continuïteit zit in van wie ze les krijgen, dat komt hun leren en hun presteren ten goede. (dit is het nee-zeggen deel van de interventie). Het is goed dat je met je verzoek naar me toe bent gekomen, want dat geeft mij de gelegenheid om te verduidelijken wat er van je verwacht wordt ten aanzien van het oppakken van extra klussen. Om tot een evenredige werkverdeling te komen over alle docenten is het de bedoeling dat iedereen niet meer dan 1 klus oppakt, naast het lesgeven. Hoe kun je ervoor zorgen dat je je eigen takenpakket behapbaar houdt door maximaal 1 extra klus te doen naast het lesgeven?’ (dit is het stuur-deel van de interventie).

Eerlijkheid

Wanneer de teamleider uitsluitend de progressiegerichte nee-interventies had ingezet, had hij de alternatieve suggestie als een suggestie geformuleerd. Bijvoorbeeld: ‘Zou het een idee zijn als je 2 van de 3 extra klussen niet zou oppakken?’ Die formulering zou de docent de vrijheid hebben geboden om de suggestie af te wijzen: ‘Nee hoor, ik vind die klussen veel te leuk.’ Maar de situatie was niet dat de docent de vrijheid had om de suggestie af te wijzen, want er was sprake van een progressieverwachting waaraan de docent moest voldoen. Overstappen op sturen is daarom in een dergelijke situatie eerlijker dan het alleen benutten progressiegericht nee zeggen.