In progressiegerichte gespreksvoering maken we onderscheid tussen vier rollen: helpen, trainen, sturen en instrueren. Hier kun je daar meer over lezen. In een gesprek kunnen de vier rollen afwisselen aan de orde zijn en kan de professional switchen tussen de rollen. In de onderstaande dialoog switcht de coach tussen helpen en trainen.

Progressiegerichte dialoog

De cliënt heeft een afspraak gemaakt met de coach en voordat de coach de nuttigheidsvraag kan stellen begint de cliënt zo:


Cliënt: Ja, nou laat ik maar even vertellen, ik belde je natuurlijk om deze afspraak te maken en… ik heb maar zitten denken wat is nou mijn hulpvraag, maar ik kom er niet uit…. en toen kwam ik tot de conclusie kijk, ik ben eigenlijk een gestuurde cliënt.

Coach: Ah, oké, gestuurde cliënt…vertel eens?

Cliënt: Nou mijn leidinggevende heeft nu al twee keer gezegd dat ik jouw ondersteuning mag vragen…eerst een half jaar geleden toen ik het veel te druk had, en ik eigenlijk elke dag met hoofdpijn aan mijn werk dacht. Maar toen werd het minder druk, dus was het niet meer nodig. En nu had ik laatst mijn beoordelingsgesprek en toen zei hij, dat hij steeds gaten in mijn agenda zag en zich afvroeg of ik wel goed kon plannen en organiseren. En toen zei hij weer, heb je al een afspraak met de coach gemaakt. Dus ja… toen heb ik dat maar gedaan… en tja, ik ben dus eigenlijk een gestuurde cliënt

Coach: Ik begrijp het, dus eerst zou je een half jaar geleden een afspraak maken, maar toen werd het minder druk en had je er geen last meer van en nu tijdens het beoordelingsgesprek ging het over gaten in je agenda en plannen en organiseren en zei  je leidinggevende weer dat je een afspraak kon maken met mij…ja, dan snap ik dan je er niet helemaal uitkwam toen je je afvroeg wat je hulpvraag is. Wat heeft je doen besluiten om deze afspraak door te laten gaan?

Cliënt: Nou ja, als je leidinggevende dat twee keer aangeeft, tja, je wilt ook niet net doen alsof je geen ondersteuning wilt, als je die wordt aangeboden…en ik kan ook wel wat verbeteren in mijn planning en organisatie, zeker, maar de manier waarop dat ging was gewoon echt niet leuk.

Coach: Oké, ik begrijp het…dus wat zou je leidinggevende moeten zien waardoor hij zou concluderen dat deze ondersteuning voor jou niet meer nodig is?

Cliënt: Ja, goeie….eh…wat zou hij moeten zien…..twee dingen denk ik. Ten eerste dat ik mijn grenzen wat meer stel, ik heb maar 24 uur per week voor al het werk, dus ik moet echt soms nee zeggen. Want dan zou ik mijn werk beter aankunnen.. en ten tweede dat ik beter plan en organiseer, dat ik meer overzicht heb over mijn werk…en dat wil ik zelf ook wel hoor. Daar kan ik zeker wat in verbeteren.

Coach: Soms nee zeggen, grenzen aangeven, je werk beter aankunnen en meer overzicht hebben….Wat zou daarvan het voordeel zijn?
Cliënt: Nou dan wordt het werk voor mij behapbaarder, word ik niet steeds door dingen overvallen… en nee zeggen is moeilijk hoor, in een dienstverlenende rol waarin ik zit…maar het moet wel want anders doe ik alles maar half… Ja, ik kan beter dingen in mijn agenda zetten, dan heb ik minder gaten en beter overzicht…

Coach: Ah ja, klinkt goed…zou het nuttig zijn om iets van die twee onderwerpen te bespreken vandaag…?

Cliënt: Nou, dat weet ik dus niet…maar er schiet me nu wel een ander onderwerp te binnen

Coach: Nee, dat begrijp ik… waar zit je aan te denken?

Cliënt: Nou, mijn omgang met mijn leidinggevende. Hij gebruikt in overleggen vaak opeens vertrouwelijke informatie en zet mij zo voor het blok

Coach:Voor het blok…hoe heb je daar last van?

Cliënt: Ja, ik word er enorm door in verlegenheid gebracht. Ben ik bezig een goed gesprek te voeren en richt ik me op het versterken van de relatie met de gesprekspartner, en dan gaat hij dwars door me heen door bijvoorbeeld te vragen “Wil je het nog hebben over dat samenwerkingsprobleem dat je met hem ervaart?” Moet ik me in allerlei bochten gaan wringen dat dat niet klopt…Ja, zo kan mijn doelen toch niet bereiken in het gesprek, hij gaat er dwars doorheen!

Coach: Pff, jij kunt je doelen zo niet bereiken..Wat zou je willen dat hij anders doet in die gesprekken?

Cliënt: Ik wil dat hij mij de ruimte geeft in die gesprekken om mijn doelen te bereiken. Dat hij er niet doorheen komt fietsen met informatie die ik hem in vertrouwen heb gegeven. Maar ja, zelfs als we hebben afgesproken dat hij bepaalde informatie voor zich houdt, zegt hij het toch nog steeds! En het komt niet omdat hij me moedwillig wil ondermijnen, hij wil me juist helpen. Maar hij begrijpt niet dat hij me zo tegenwerkt. Dus…ik bedenk me nu…. Het is ook wel wat veel gevraagd van mij, dat ik dingen in vertrouwen wil bespreken en dan precies wil dat hij zich zus en zo gedraagt in de besprekingen… het is misschien wel veel gevraagd

Coach: Oké….dus jou de ruimte geven in de gesprekken om jouw doelen te bereiken, en vertrouwelijke informatie voor zich houden…wat zou jij dan anders kunnen doen in die gesprekken?

Cliënt: Hem niet afvallen. Ik val hem soms nu keihard af, dan zeg ik gewoon dat het niet klopt wat hij zegt. En ga ik weer door met waar ik mee bezig was. En dat werkt wel hoor, maar ik wil het eigenlijk niet zo.

Coach: Oh ja, dus je zou willen dat hij jou de ruimte geeft om je doelen te bereiken in die gesprekken en dan kan jij op jouw manier die doelen bereiken terwijl je hem niet afvalt, maar juist….

Cliënt: Ondersteunt! Op 1 lijn zit met hem.

Coach: Ja, ondersteunen en op 1 lijn zitten samen.

Cliënt: Ja…

Coach: Zijn er de afgelopen periode wel eens situaties geweest waarin een gesprek zo ging?

Cliënt: Eh…jawel… Toen we het helemaal eens waren over iets… toen vielen we elkaar niet af en liep het prima…maar ja het gaat me eigenlijk erom dat hij me de ruimte geeft en vertrouwelijke informatie niet zomaar in een gesprek gebruikt…

Coach: Ja, en is dat wel eens voorgekomen..? Dat je in een gesprek merkte dat hij je de ruimte gaf en vertrouwelijke informatie niet gebruikte..?

Cliënt: Nou ja, ik kreeg ook ruimte in het gesprek vorige week met een grote groep externen…toen zei hij een aantal dingen die echt niet klopten en toen corrigeerden die externen hem botweg en kreeg ik weer de gelegenheid om mijn lijn met de externen op te pakken….Toen gaf hij mij de ruimte omdat de externen hem corrigeerden

Coach: Oké…dus als jullie op 1 lijn zitten met elkaar werkt het goed en als iemand hem corrigeert in een gesprek dan werkt het ook goed voor je om je ruimte weer te krijgen om je doelen te bereiken….

Cliënt: Ja, wil je nog koffie?

Coach: Graag..

Cliënt: Alsjeblieft…

Coach…lekker

Cliënt zet koffie neer.

Coach: Het was natuurlijk even zoeken hè, of je een hulpvraag had….

Cliënt: Ja precies.

Coach: Is het nuttig tot nu toe wat we aan het bespreken zijn?

Cliënt: Ja, zeker!

Coach: Wil je hierover nog verder praten…?

Cliënt: Eh..nou het is eigenlijk wel genoeg..en er schiet me een ander onderwerp te binnen….

Coach: Oké, waar zit je aan te denken?

Cliënt: Ja, want kijk, ik ga het gewoon met mijn leidinggevende bespreken voorafgaand aan een gesprek: wil je me de ruimte geven om mijn doelen te bereiken. En ik ga geen vertrouwelijke informatie met hem delen als ik niet wil dat hij dat gebruikt in het gesprek.

Coach: Klinkt goed.

Cliënt: Ja, dus waar ik nog aan zit te denken is mijn samenwerking met mijn supervisor.

Coach: Ja?

Cliënt: Ik werk hier nu een jaar en ik heb een supervisor vanuit een externe partij, en die supervisor doet ook andere dienstverlening voor onze organisatie, naast dat hij mijn supervisor is. Maar ik heb eigenlijk geen behoefte meer aan zijn supervisie, het loopt niet meer naar mijn zin.

Coach: Het loopt niet meer naar je zin met je supervisor…

Cliënt: Nee, want hij wil steeds inzoomen op mijn gevoelens en wat dingen met mij doen…kijk ik wilde in het begin toen ik hier werkte gewoon graag werksituaties met hem bespreken zodat ik meer zekerheid zou krijgen hoe ik de dingen aan het aanpakken was…maar hij zei dat hij het over andere dingen met mij wilde hebben…over mijn gevoelens en wat het met mij deed…nou ja, hij is toch je supervisor, dus dat hebben we nu een jaar gedaan…en de laatste paar sessies wilde hij ook steeds meer weten over hoe de verhoudingen liggen bij ons in de organisatie…dat vond ik eigenlijk heel onaangenaam…hij levert ons ook die andere dienstverlening en ik wil eigenlijk geen vertrouwelijke informatie aan hem geven, ik vraag me af waarom hij al die vragen stelt…

Coach: Ah…ik snap het….dus jij denkt….

Cliënt: Ja, ik wil eigenlijk stoppen met mijn supervisie..

Coach: Oké….en is dat lastig voor je?

Cliënt: Nou ja, misschien wel..mijn leidinggevende heeft al gezegd dat ik mag stoppen als ik dat wil, het is niet verplicht..maar ik ben bang voor de reactie van mijn supervisor….

Coach: Ah ja, dus je wilt graag stoppen en je leidinggevende vindt dat prima, maar je vraagt je af hoe je het kunt zeggen tegen je supervisor..?

Cliënt: Ja, precies. Want ik wil wel graag dat hij de andere dienstverlening blijft doen…want dat doet hij wel heel goed… dus ik wil niet dat onze samenwerking helemaal stopt…

Coach: Dus je wilt stoppen met de supervisie en de samenwerking met hem rondom de andere dienstverlening goed houden…en je vraagt je af hoe je dat zo kunt zeggen dat je dat bereikt?

Cliënt: Ja, precies…

Coach en cliënt denken beiden na.Cliënt kijkt hoopvol naar coach.

Coach: Oké…zullen we eens wat proberen samen…welke ideeën heb je al over hoe je dat kunt zeggen?

Cliënt: Nou ja, ik kan zeggen dat ik het eigenlijk niet meer zo goed vind lopen met de supervisie, en dat ik ermee wil stoppen…maar dat ik het wel jammer zou vinden als hij dan ook stopt met de andere diensten….

Cliënt kijkt benauwd en vragend.

Coach: Ah ja…. Dat geeft duidelijk aan dat je wilt stoppen. Mag ik ook eens iets proberen?

Cliënt: Graag!

Coach: Beste supervisor, ik heb heel veel geleerd in het afgelopen jaar en ik merk dat ik op een punt ben gekomen dat ik mijn verdere leertraject zelfstandiger wil vormgeven…vandaar dat ik onze samenwerking een nieuwe fase in wil laten gaan, de supervisie zoals die nu is wil stoppen en verder zou willen samenwerken rondom de andere dienstverlening die je biedt. Wat zijn jouw gedachten daarover?

Cliënt: Dat is geweldig! (pakt pen en papier en schrijft formulering op)

Coach: Klopt het een beetje….? De bedoeling van de formulering is dat je een positief doel nastreeft, zonder dat er iets negatiefs gezegd wordt over je supervisor of je supervisie tot nu toe en de formulering maakt gebruik van het principe van positief nee zeggen….. Wil je dat ik het even toelicht?

Cliënt: Ja, graag.

Coach: Bij positief nee zeggen merk je dat je ergens NEE tegen wil zeggen. Om je nee goed te communiceren onderzoek je eerst waar je “ja”  tegen zegt, wat zijn je belangrijke principes en waarden waardoor je nu nee wilt zeggen tegen een verzoek dat er op je afkomt.CliëntAh ja, dus ik vind het belangrijk om mijn leertraject nu zelfstandig vorm te geven en daarom zeg ik nee tegen de supervisie zoals die nu is…dat klopt ook nog precies!

Coach: Ja, ik dacht dat begrepen te hebben van je..en het alternatieve ja is bedoeld om te laten merken dat je een goede relatie wilt en op zoek wilt naar een alternatief dat voor jullie beiden werkt.

Cliënt: Ja, dus dat we blijven samenwerken…en hoe hij daarover denkt…..Maar ik zit te denken….ik heb nog wel een alternatief ja….ik zou het ook wel fijn vinden als ik hem wel voor specifieke dingen waar ik tegenaan loop zou kunnen vragen…

Coach: Ah ja, dus je alternatieve ja is dan ook dat je de mogelijkheid zou willen hebben om bij specifieke dingen bij hem terecht te kunnen.

Cliënt (Vult de formulering aan).

Coach (Is stil).

Cliënt: Super! Dit is geweldig! Zo! Hebben we zelfs meerdere hulpvragen gevonden!

Coach: Ja, haha, was het nuttig zo?

Cliënt: Ja! Zeker!

Coach: Zullen we het hierbij laten?

Cliënt: Ja, is prima.

Coach en cliënt staan op en lopen naar de deur.

Cliënt: Eh…mag ik je bellen als ik een nieuwe afspraak wil?

Coach: Dat is prima!

]