Progressiegericht instrueren gaat in de kern over het creëren van condities waarin iemand een bepaalde aanpak leert toepassen om te kunnen voldoen aan een bepaalde progressieverwachting. Progressiegericht instrueren is 1 van de vier progressiegerichte rollen in het 4PR-model. In dit artikel werk ik de kenmerken van progressiegericht instrueren uit.

Wanneer instrueren?

Steffi, bijvoorbeeld, heeft een bijbaantje gevonden in een restaurant. Ze is afwashulp. Op de eerste werkdag vertelt haar teamleider haar wat haar taken zijn (doel) en hoe ze die taken moet uitvoeren (aanpak). Haar taken zijn de afwas doen, de keuken op orde houden en schoonmaakwerkzaamheden verrichten. Voor elk van die taken moet ze vaststaande stappen doorlopen en specifieke schoonmaakmiddelen gebruiken.

Het zou niet effectief zijn wanneer de teamleider in deze situatie progressiegericht zou gaan sturen (dus wanneer hij zou vertellen wat Steffi’s taken zijn, maar de manier waarop ze die taken zou uitvoeren aan haarzelf zou overlaten). Steffi weet immers nog niet hoe het werkt in zo’n keuken en ze moet de aanpak nog leren. Ze heeft de vaardigheden en ook de kennis nog niet om haar taak goed te kunnen uitvoeren.

Daarom geeft de teamleider haar niet alleen het doel dat ze moet bereiken maar ook de manier waarop ze dat progressiedoel moet bereiken.

 

Training Progressiegericht
Coachen

 

Progressiedoel

Bij progressiegericht instrueren krijgt degene die moet leren een duidelijk omschreven doel aangereikt. Het doel is omschreven in positieve en concrete gedrags- of resultaatsbeschrijvingen. Wat is de bedoeling dat de persoon gaat kunnen en gaat begrijpen?

Rationale

Zowel bij sturen als bij instrueren is het belangrijk een rationale te geven voor de progressieverwachting. Waarom moet de persoon het doel gaan bereiken? Wat is het voordeel ervan als het doel is bereikt? Wat gaat er dan beter en wat levert dat dan op? Het waartoe van het bereiken van het progressiedoel helpt de persoon het belang van het doel te begrijpen en zo lukt het beter om achter het aangereikte doel te gaan staan. De rationale heeft dan een aspect van persoonlijke relevantie in zich.

Persoonlijke relevantie

Iemand zal inspanning willen leveren als hij het nut daarvan inziet. Wat is de relevantie van wat de persoon aan het leren is voor zijn eigen leven? Om autonoom gemotiveerd te raken en blijven is het nodig dat de persoon het nut inziet van wat hij aan het leren is. Gaat er zo meteen iets makkelijker of beter in zijn functioneren wanneer hij dat wat hij moet leren inderdaad geleerd heeft? Wat is zijn bijdrage aan een groter geheel?

Bruggetjes

Wat iemand aan nieuwe dingen leert is altijd gebaseerd op wat hij nu al weet en kan. Die bestaande kennis en vaardigheden vormen het vertrekpunt, waar hij de nieuwe kennis aan koppelt. Misschien is de nieuwe informatie in overeenstemming met wat hij al weet en denkt, en dan is de nieuwe informatie aanvullend en bouwt die voort op wat er al is. Misschien is de nieuwe informatie tegenstrijdig met wat hij al weet en denkt en dan leidt de nieuwe informatie tot het bijstellen van zijn huidige begrip.

 

Training Progressiegericht
Coachen

 

Wanneer je wilt dat iemand een nieuwe aanpak leert toepassen doe je er goed aan eerst aandacht besteden aan wat de persoon al kan en weet. Die voelt zich competent wanneer hij beschikbaar heeft wat hij al weet en kan en jij krijgt inzicht in wat hij nu als eerste zou kunnen bijleren en waar je dus je instructie op moet richten. Zo leg je geen dingen uit die al bekend zijn en kun je de ander uitdagen. Niet te moeilijk en niet te eenvoudig, maar net even boven het huidige niveau zodat de persoon zichzelf moet mentaal moet stretchen.

Succescriteria

Om te kunnen bepalen of de persoon de juiste dingen aan het leren is heeft die succescriteria nodig. Hoe ziet een effectieve aanpak eruit en hoe weet hij dat hij de juiste stappen aan het zetten is? Wat is een goede aanpak en wat is een foute benadering? Deze succescriteria helpen de persoon om te weten of hij op de goede weg is en ze bieden structuur.

Zonder deze structuur heeft de persoon geen idee of hij het goed doet en of hij progressie aan het boeken is. Dat werkt verlammend en demotiverend. Mensen die nieuwe dingen aan het leren zijn hebben veel behoefte aan feedback ten aanzien van hun progressie. Wat zijn ze aan het bereiken, wat hebben ze al bereikt en wat kunnen ze nu als eerste stap vooruit gaan zetten?

Voorbeelden

Een duidelijk uitgewerkt voorbeeld helpt degene die aan het leren is om een mentale representatie te krijgen van wat hij aan het leren is. Wanneer iemand een levendige en gedetailleerde mentale representatie ergens van heeft presteert die beter. Hij doorgrondt dan de betreffende kennis of vaardigheid en is effectiever in het beslissen wat hij moet doen om bepaalde problemen op te lossen.

Voorbeelden die het proces beschrijven (hoe moet je de situatie aanpakken) zijn een nuttige leertechniek om in te zetten bij het leren van complexe vaardigheden. Zo leert de persoon bepaalde terugkerende of niet-terugkerende probleemsituaties op te lossen. Wanneer de probleemsituatie van terugkerende aard is, is het voldoende om uit te leggen wat hij moet doen en waarom de betreffende aanpak werkt. In probleemsituaties die telkens anders kunnen zijn is de persoon geholpen met zowel informatie over wat mogelijke oplossingen zijn als hoe hij kan weten welke aanpak werkt als waarom die werkwijze in die situaties werkt.

Begeleid oefenen

De persoon gaat vervolgens onder begeleiding oefenen met de aangereikte aanpak en krijgt tijdens het oefenen steeds hulp en feedback van de expert. Die feedback richt zich zowel op wat hij al goed doet als op correctie van fouten. Deliberate practice is een manier waarop dat begeleid oefenen vorm kan krijgen.

Conceptualisatie

Om ervoor te zorgen dat de persoon na elk klein leerbrokje overzicht houdt over hoe de verschillende dingen die hij leert met elkaar samenhangen is het belangrijk duidelijke tussentijdse conclusies te trekken. Dergelijke conceptualisaties helpen om op meta-cognitief niveau te leren. De persoon kan zo niet alleen een taak uitvoeren, maar kan ook uitleggen waarom de taak op die manier aangepakt moet worden. Hij kan zichzelf corrigeren wanneer hij fouten maakt en kan expliciteren welk probleem hij aan het oplossen is of welk doel hij aan het bereiken is. Zo leert hij meer en meer om zijn eigen gedrag te reguleren.

 

Training Progressiegericht
Coachen

 

Zelfstandig oefenen

Die zelfregulatie is nodig wanneer de persoon vervolgens zelfstandig gaat oefenen, zonder directe hulp.

Eigen keuzes

Omdat er een bepaalde aanpak gegeven is heeft de persoon geen keuzemogelijkheden ten aanzien van hoe hij het doel gaat bereiken. Maar dat wil niet zeggen dat er geen sprake kan zijn van eigen keuzes. Die eigen keuzes zijn wel degelijk mogelijk, zowel door opties te bieden als door acties uit de persoon zelf te laten komen. Hij kan bijvoorbeeld twee opties aangereikt krijgen die allebei tot het gewenste resultaat leiden. Hij mag dan zelf kiezen welke van de twee opties hij wil gaan doen.

Begeleidingsstijlen

Om de kenmerken van de begeleidingsstijl bij progressiegericht instrueren te verduidelijken is het handig het circumplex motiverende lesstijlen te kennen. In dit model staan vier effectieve stijlen en vier niet-effectieve stijlen van begeleiden. Progressiegericht instrueren zit aan de rechterkant van dit model.

Progressiegericht instrueren

Progressiegericht instrueren combineert structuur met autonomie-ondersteuning. Wanneer er sprake is van een duidelijke structuur kunnen mensen zich competent voelen. Ze weten dan wat er van hen verwacht wordt en waar ze zich aan moeten houden. Maar de manier waarop die structuur wordt aangebracht maakt een groot verschil want die bepaalt de mate waarin mensen eigenaarschap voelen over hun gedrag. De structuur kan op een autonomie-ondersteunende manier worden aangebracht of op een controlling manier. Mensen voelen zich het meest competent en betrokken wanneer de context waarin de structuur wordt aangebracht hun autonomie ondersteunt in plaats van dat ze zich onder druk gezet voelen.