Opvoeding: ondersteun de autonomie én voorkom psychologische controle

Opvoeding: ondersteun de autonomie én voorkom psychologische controle. De zelfdeterminatietheorie laat zien dat er sprake is van een duaal proces van psychologische basisbehoeften-ondersteuning en -frustratie. Dat wil zeggen dat wat je niet doet even relevant is als wat je wel doet in de omgang met anderen. In een meta-analyse hebben Bradshaw et al vijf hypothesen onderzocht en gekeken of de duale procesbenadering ook opgaat in de opvoeding. Hebben kinderen baat bij autonomie-ondersteuning én tegelijkertijd baat bij de afwezigheid van psychologische controle?

Duale procesbenadering

Het duale procesmodel sluit aan bij het idee dat de psychologische basisbehoeften zowel bevredigd als gefrustreerd kunnen worden. Frustratie van psychologische basisbehoeften is schadelijker dan alleen het niet-vervullen of beperkt vervullen van die behoeften. Er wordt ook wel gesproken van een licht pad van psychologische basisbehoeften-ondersteuning en een donker pad van psychologische basisbehoeften-frustratie, zie ook hier. De onderzoekers vermoedden dat autonomie-ondersteuning en psychologische controle in de opvoeding ook dergelijke duale procesverbanden zouden hebben. Ze vermoedden dat autonomie-ondersteuning en psychologische controle in de opvoeding voorspelbaar samen zou hangen met het welbevinden en onwelbevinden van kinderen.

Vijf hypothesen

Ze onderzochten in de meta-analyse vijf hypothesen. Hypothese 1 was dat autonomie-ondersteuning door ouders samengaat met welbevinden van kinderen. Hypothese 2 was dat een controlling opvoedstijl van ouders samengaat met onwelbevinden van kinderen. Hypothese 3 was dat autonomie-ondersteuning en frustratie via een controlling opvoedstijl elk op hun eigen manier het welbevinden van kinderen beïnvloedt en onderling deels onafhankelijk zijn. Hypothese 4 was dat deze effecten relatief cultuur-onafhankelijk zouden zijn en dus in alle culturen te zien zouden zijn. Hypothese 5 was dat deze effecten over alle ontwikkelingsstadia van kinderen en onafhankelijk van geslacht te zien zouden zijn.

Breed generaliseerbaar

Het onderzoek  liet voorspelbare effecten zien van ouderlijke autonomie-ondersteuning en psychologische controle op het welzijn en onwelzijn van kinderen. Ook werd duidelijk dat autonomie-ondersteuning en psychologische controle gedeeltelijk onafhankelijk zijn en elk een aparte uitwerking hebben op welbevinden en onwelbevinden. Autonomie-ondersteuning werkt goed voor het welbevinden van kinderen, en niet alleen vanwege het ontbreken van psychologische controle. Psychologische controle werkt slecht voor het welbevinden van kinderen, en niet alleen vanwege de afwezigheid van autonomie-ondersteuning.

Adolescenten

Opvallend was dat autonomie-ondersteuning bijzonder sterk gerelateerd was aan positieve uitkomsten bij adolescenten. Bij adolescenten geldt heel sterk: hoe harder je duwt, hoe erger het wordt. Ook bleek dat psychologische controle een sterkere associatie had met onwelzijn in studies met meer vrouwelijke kinderen. Hoe afschuwelijk dat juist meisjes en vrouwen in een groeiend aantal culturen psychologisch wordt onderdrukt, zoals Afghaanse vrouwen onder het juk van de Taliban. De voordelen van ouderlijke autonomie-ondersteuning en de nadelen van psychologische controle blijken breed generaliseerbaar te zijn: het welbevinden van ieder mens wordt erdoor beïnvloed.

Cross-cultureel

De meta-analyse laat ook zien dat ouderlijke autonomie-ondersteuning positief samenhangt met het welzijn van kinderen in verschillende culturele contexten. Autonomie is niet alleen belangrijk in individualistische culturen, zie ook hier. Ook ouderlijke psychologische controle werkt slecht voor het welbevinden van het kind ongeacht de cultuur. Culturen verschillen in de mate waarin ze menselijk floreren mogelijk maken, zie ook hier. We doen er dan ook goed aan om te compenseren voor culturele tekortkomingen.

Opvoeding: ondersteun de autonomie én voorkom psychologische controle

Hoe ouders opvoeden is een bijzonder persoonlijk onderwerp. Vaak is de manier waarop een vader of moeder met zijn eigen kind omgaat gerelateerd aan hoe hij of zij zelf is opgevoed. Je neemt onbewust of bewust dingen over of je distantieert je juist expliciet van hoe je ouders met jou omgingen. In de kakofonie aan opvoedtips en -meningen kunnen ouders wel een paar onomstotelijke opvoedprincipes gebruiken. De zelfdeterminatietheorie biedt die houvast. Alle kinderen zijn, onafhankelijk van leeftijd, geslacht en culturele achtergrond, gebaat bij vervulling van hun psychologische basisbehoeften én voorkoming van de frustratie van die behoeften. Autonomie betekent hier expliciet niet dat kinderen alleen maar hoeven te doen waar ze zin in hebben. Autonomie betekent wel dat het kind de perceptie heeft dat hij achter zijn eigen gedrag, gevoelens en gedachten staat. Meer lezen? Progressiegericht opvoeden, mozaiek van mogelijkheden.