Het progressiesignaal

Het progressiesignaal. Waarom streven zowel kinderen als volwassenen naar vooruitgang? Waarom zijn we intrinsiek gemotiveerd om nieuwe ervaringen op te doen en te leren? Deze vragen hebben de nieuwsgierigheid gewekt van onderzoekers zoals Frederic Kaplan en Pierre-Yves Oudeyer, die op zoek zijn gegaan naar de neurologische basis van intrinsieke motivatie. De behoefte aan nieuwigheid, het stimulerende en motiverende effect van progressie en de drijfveer om te exploreren moeten we in verband met elkaar zien.

Voorspellingsfouten reduceren

In de sociale psychologie, de neurowetenschappen en machine learning wordt voor intrinsiek gemotiveerd gedrag diverse uitleggen gegeven. Die uitleggen hebben iets gemeen met elkaar. De rode draad is de drang om voorspellingsfouten maximaal te reduceren. Mensen willen exploreren, nieuwe dingen leren en zich bewegen in onzekere situaties om voorspellingsfouten maximaal te reduceren. Dus om beter te leren voorspellen wat er gaat gebeuren. Om progressie te maken in het maken van minder voorspellingsfouten.

Progressieniches

Stel dat je je in een van de volgende vier situaties bevindt:

1. Situatie 1 is zo onbekend voor je dat de kans dat je een foute voorspelling doet heel hoog is en ook hoog blijft.
2. Situatie 2 is zo bekend dat de kans dat je een foute voorspelling doet heel laag is.
3. Situatie 3 is zodanig dat je in het begin een grote kans hebt een foute voorspelling te doen, maar dat je je foutkans snel kunt reduceren.
4. Situatie 4 is dat je de kans op een foute voorspelling kunt reduceren maar minder snel dan in situatie 3.

Wat denk je dat de meest effectieve exploreerstrategie is? Het antwoord is situatie 3. Situatie 3 geeft de beste kans op het maken van progressie. In situaties waarin de voorspellingsfouten maximaal kunnen worden gereduceerd, leren mensen het snelst.

Foutkansreductie

In situatie 3 kunnen mensen de foutkansreductie maximaliseren. Situatie 1 en 2 zijn niet aantrekkelijk, omdat ze te voorspelbaar of te onvoorspelbaar zijn. Situatie 4 wordt aantrekkelijk zodra mensen in situatie 3 een plateau hebben bereikt in de reductie van de voorspellingsfouten. Zodra er een plateau ontstaat en de foutreductie in de voorspelling langzamer toeneemt, dan kiezen mensen voor een nieuwe situatie (situatie 4) waarin de leercurve iets langzamer verloopt. Progressie niches zijn het resultaat van de specifieke omstandigheden van de situatie, de persoon en het moment in het ontwikkelingsstadium van de persoon. Als een progressieniche eenmaal is ontdekt dan verdwijnt hij langzamerhand naarmate hij meer voorspelbaar wordt.

Het progressiesignaal

De onderzoekers zeggen dat het intrinsieke motivatiesysteem in ons brein is gelokaliseerd en vermoeden dat tonic dopamine een belangrijke rol speelt bij het signaleren van of je progressie aan het maken bent. Dopamine heeft een groot effect op onze gevoelens van betrokkenheid opwinding, creativiteit en onze wil om de wereld te onderzoeken en om betekenis te geven aan wat er gebeurt (Panksepp, 1998). Dopamine lijkt een cruciale rol te spelen bij explorerend en onderzoekend gedrag en het lijkt een kernelement te zijn van de “wanting processes”, dus wat je wilt doen. Interessant is dat dopamine niet zozeer gerelateerd lijkt te zijn aan “liking processes”, dus wat je prettig vindt om te doen. Als je progressie maakt geeft je brein je een zogenaamd “progressie signaal”, zoals de auteurs het noemen. Dat is het signaal in het brein dat je zegt “je bent progressie aan het maken!” en dit werkt als stimulator en incentive om door te gaan met exploreren. De auteurs deden een reeks experimenten met fysieke robots die een licht werpen op de circuits die gerelateerd zijn aan intrinsieke motivatie voor bepaald gedrag.

De behoefte aan nieuwigheid

Recent onderzoek, zoals dat van Gonzales et al., heeft gesuggereerd dat de behoefte aan nieuwe ervaringen mogelijk als een vierde psychologische basisbehoefte kan worden beschouwd naast competentie, verbondenheid en autonomie. De vervulling van deze behoefte aan nieuwigheid blijkt positief geassocieerd te worden met autonome motivatie, plezier, vitaliteit en flow in activiteiten, zoals sportonderwijs. Frustratie van de behoefte aan nieuwigheid kan leiden tot negatieve uitkomsten, waaronder verveling, amotivatie en concentratieverlies en ook het versterken van een statische mindset.

Het progressiesignaal

Het verlangen naar progressie en het verkennen van nieuwe ervaringen zijn diep verankerde menselijke drijfveren die worden aangedreven door ons brein, met dopamine als het “progressiesignaal”. Het belang van de behoefte aan nieuwigheid wordt steeds duidelijker, zelfs als een mogelijke vierde psychologische basisbehoefte. Frustratie van deze behoefte kan leiden tot negatieve uitkomsten, benadrukkend hoe belangrijk het is om afwisseling en nieuwe ervaringen te bieden, vooral in onderwijs- en leersituaties. Het streven naar progressie blijkt niet alleen stimulerend te zijn, maar ook essentieel voor een positieve innerlijke werkbeleving en autonome motivatie.