Constructieve emoties construeren is een belangrijk onderdeel in progressiegerichte gespreksvoering. Maar we praten niet over emoties op een essentialistische manier, waarin ervan uit wordt gegaan dat emoties ergens in je lichaam en brein gelokaliseerd kunnen worden, een bijpassende vingerafdruk hebben en een op een te zien zijn in bijpassende gezichtsuitdrukkingen. Hoe wel?

Mentale activiteit

Emoties zijn, net als gedachten, reflecties, dromen, visualiseren, analyseren, perspectief nemen en ga zo maar door, mentale activiteiten. We construeren onze emoties op basis van onze eerdere ervaringen. De vorige keer dat ik in een restaurant een ijsje at met een goede vriend voelde ik me blij en opgewonden, dus dat blije en opgewonden gevoel reikt mijn onbewuste me vandaag, als ik opnieuw met een vriend naar een restaurant ga, me aan.

Voorbereiden

De emotie die we vandaag creëren in onze situatie bepaalt daarmee wat we morgen aangereikt krijgen van ons onbewuste. Vorige week zag je iemand die je onaardig behandelde, en construeerde je een emotie van kwaadheid, en als je morgen iemand anders ziet er op lijkt voel je je kwaad worden nog zonder dat die nieuwe persoon ook maar iets heeft gedaan of gezegd.

Constructieve mentale activiteit

In progressiegerichte gespreksvoering helpen we onze gesprekspartner met het construeren van constructieve mentale activiteit. Via onze vragen (bijvoorbeeld: hoe zou je willen dat je situatie wordt?) construeert onze gesprekspartner dan een plaatje van een gewenste situatie, inclusief zijn eigen positieve gedrag in die situatie.

In die beschrijving zit automatisch zijn gevoel, want mentale activiteit is altijd gekleurd door affect. Beschrijft hij wat hij al heeft bereikt, hoe dat hem is gelukt, hoe zijn gewenste situatie eruit ziet, wat zijn volgende stapje vooruit is, dan heeft dit een effect op hoe hij zich voelt, hoe hij denkt, welke betekenis hij geeft aan zijn situatie, alles tegelijk.

Situatievoorbereiding

Deelnemers in onze trainingen oefenen met progressiegericht reageren op lastige situaties die ze tegenkomen in hun leven. Via dat oefenen activeren ze een heel pakketje aan constructieve mentale activiteit: hoe ze constructief kunnen denken, voelen, visualiseren en tot oplossingen komen.

In progressiegerichte formuleringen krijgt al die mentale activiteit een plek. In stuursituaties exploreren we bijvoorbeeld wat de persoon in de ander waardeert, oefenen we met het aansluiten bij diens perspectief, oefenen we met het formuleren van de progressieverwachting in positieve, concrete termen, denken we na over een betekenisvolle rationale voor de progressieverwachting en over het effectief reageren op tegenwerpingen. Zo bereid de persoon constructieve emoties voor die hem, wanneer hij het stuurgesprek in het echt voert, worden aangereikt en daarmee authentiek en gemeend zijn.

Vragen naar gevoel

Gevoel is daarmee een belangrijk onderdeel van progressiegerichte gespreksvoering, maar niet door te vragen naar gevoel alsof dat een essentie is binnenin de persoon. Wat doet dat met jou?, is een voorbeeld van een vraag naar gevoel die ervan uitgaat dat emoties worden getriggerd in plaats van geconstrueerd door de persoon zelf. Wij reiken ook geen negatieve gevoelens aan (hier word je verdrietig van he?), omdat we met die vraag datzelfde verdriet creëren bij de persoon (probleeminductie).

Praten over gevoel

Praten over emoties kan voor je gesprekspartner belangrijk zijn en hij zal allerlei gevoelsuitingen doen, waar we op aansluiten en de persoon alle ruimte voor geven. We praten dan vanuit een kader van geconstrueerde emoties, dus emoties die de persoon zelf, en in gesprek met jou, aan het construeren is. ‘Ik voel me zo onrustig omdat ik zoveel moet doen’, wordt dan in de loop van het gesprek bijvoorbeeld ‘Ik ga regelmatig wandelpauzes nemen want dan voel ik me geestelijk en lichamelijk gezonder en het komt mijn concentratie ten goede’. In een dergelijke formulering zie je alles terug: hoe de persoon zich wil voelen, wat hij wil doen, hoe hij naar zijn situatie wil kijken, hoe hij die situatie levendig voor zich ziet en wat het hem oplevert. Dat is een levendig mentaal plaatje van de progressie die hij zoekt.

Emoties construeren

De emoties die via de interventies vaak ontstaan in progressiegerichte gesprekken zijn die van erkenning, samenwerking, mildheid, begrip, optimisme, creativiteit, opluchting, perspectief, hoop, vriendelijkheid, uitdaging, duidelijkheid en vrijwilligheid. Dat komt omdat dergelijke emotieconcepten in gesprekken leiden tot progressie. We doen dus heel veel met emoties in de progressiegerichte aanpak: construerend in plaats van essentialistisch.