Een groep honoursstudenten die sinds een paar maanden met elkaar samenwerkten, had een vaardigheidstraining, waarbij de theorie van problem solving werd behandeld.Klik hier om meer te lezen

Laatst schreef ik iets over probleeminductie omdat iemand me de vraag had gesteld “Hoe verweer je je tegen probleeminductie?”
Een progressiegerichte reactie op de probleeminductie “Wat zie je er moe uit…gaat het wel goed met je?” is bijvoorbeeld “Dat is attent van je…maak je geen zorgen, het gaat prima… ik zat na te denken over de vraag hoe we als team project x tot een goed einde kunnen brengen…wat zijn jouw gedachten daarover?”.
In deze post stond het voorbeeld van Rolf, die van zijn leidinggevende een mail had gekregen: “Rolf, ik zie je bijna niet omdat we het allebei zo druk hebben, maar toen ik je vorige week over de gang zag lopen voelde ik opeens dat jij heel erg gestrest bent. Je nieuwe functie vraagt veel van je en ik wil niet dat je uit gaat vallen, dus ik wil graag dat je een afspraak maakt met Krijn (de huiscoach). Ik wil niet dat je ongelukkig bent”
Hier is een voorbeeld van een progressiegerichte reactie:
“Beste leidinggevende,
Bedankt voor je goede zorgen om mijn welbevinden. Het is prettig te horen dat het belangrijk voor je is dat ik gelukkig ben en inzetbaar blijf. Dat is ook mijn doel. Mijn nieuwe functie vraagt inderdaad veel en je zegt dat je voelt dat ik gestrest ben. Dat maakt me nieuwsgierig om er eens verder met je over te praten. Ik ervaar mijn werk momenteel namelijk juist als heel interessant en ik geniet ervan, met alle drukte van dien. Je hoeft je geen zorgen te maken over mijn inzetbaarheid. Als je mij gefocust ziet rondlopen is dat geen stress, maar zorgvuldige aandacht om te zorgen dat we bereiken wat we willen bereiken. Bedankt voor het aanbod om een afspraak te kunnen maken met Krijn, mocht ik daaraan behoefte krijgen dan zal ik het zeker in gedachte houden. Heb je binnenkort een keertje gelegenheid met mij te overleggen over welke progressie we al aan het boeken zijn en wat belangrijk is voor mij om me verder op te richten de komende tijd?”

Die vraag stelde iemand me naar aanleiding van deze post. Ik noem hem Rolf. Hij had een mailtje gekregen van zijn leidinggevende. De leidinggevende schreef daarin het volgende ongeveer:
“ Rolf, ik zie je bijna niet omdat we het allebei zo druk hebben, maar toen ik je vorige week over de gang zag lopen voelde ik opeens dat jij heel erg gestrest bent. Je nieuwe functie vraagt veel van je en ik wil niet dat je uit gaat vallen, dus ik wil graag dat je een afspraak maakt met Krijn (de huiscoach). Ik wil niet dat je ongelukkig bent”.
Rolf was verbijsterd. Hij had het inderdaad heel druk, maar het liep prima in zijn werk en hij had er juist plezier in. Rolf vroeg me eens mee te denken met het formuleren van een progressiegericht antwoord.
Stel dat Rolf die vraag aan jou had gesteld. En stel dat jij Rolf wilt helpen met een progressiegerichte tekst. Hoe ziet jouw emailtje aan Rolf’s leidinggevende er dan uit?
In een komende NOAM nieuwsbrief neem ik binnenkort een voorbeeld op.

Hoewel weinig mensen de bedoeling hebben iemand anders een probleem “aan te praten”, kan het wel snel gebeuren. Hier is een voorbeeld van hoe een cliënt in een interactie met een coach opeens een probleem kan krijgen dat hij voor die interactie niet had:
Client: Dus ik zit in dubio, ga ik nu die stap zetten en die nieuwe baan accepteren of blijf ik doen wat ik nu doe?
Coach: Dus je zit in dubio… wat maakt het zo moeilijk om te beslissen?
Client: Ik weet wat ik heb en niet wat ik krijg. Mijn huidige baan is echt prima en ik werk samen met hele leuke mensen, maar ik doe het al jaren en er zit niet echt uitdaging meer in… Die nieuwe baan zal heel uitdagend worden en ik weet niet wat ik daar allemaal in zal tegenkomen, en met wie ik zal gaan werken….
Coach: Ja, nieuwe stappen vragen moed hè… niemand kan in de toekomst kijken…
Client: Nee, kon ik maar in de toekomst kijken inderdaad…
Coach: Ja, lastig voor je….nieuwe stappen vragen altijd tolerantie voor onzekerheid…
Client: Hmmm…tolerantie voor onzekerheid…?
Coach: Ja, voor een nieuwe stap heb je moed nodig en je moet er tegen kunnen dat het nog onzeker is hoe het gaat uitpakken.
Client: Tja…misschien is dat het…dat ik het moeilijk vindt om met onzekerheid om te gaan….
Coach: Ja, denk je? Waar komt dat vandaan denk je….dat je het moeilijk vindt om met onzekerheid om te gaan?
Client: Eh….
In dit voorbeeld kwam de cliënt met een keuzeprobleem en binnen een paar interventies van de coach heeft hij een ander probleem. Hoewel de coach probeert aan te sluiten bij de cliënt en probeert de cliënt erkenning te geven voor diens keuzeprobleem, sluipt er een probleeminducerende samenvatting in de interactie “Ja, nieuwe stappen vragen moed hè…” Het gaat zo snel dat coach noch cliënt na afloop zullen concluderen dat het eigenlijk de coach was die het probleem induceerde. De cliënt gaat zelf ook geloven dat zijn keuzeprobleem een onderliggend probleem heeft “Niet moedig genoeg zijn om met onzekerheid over de toekomst te kunnen omgaan”.
Hier zijn tien voorbeelden van probleem inducerende vragen en opmerkingen:

• Heb je dat altijd al gehad dat je problemen had met xxx?
• Hoe komt het dat je dat zo emotioneert? Wat doet dat met jou?
• Waarom reageer je nu zo defensief?
• Wat probeer jij te beschermen?
• Volgens mij heb jij veel onverwerkt verdriet…..
• Ik voel intuïtief aan dat er eigenlijk nog iets anders speelt bij jou….
• Hier schrik ik wel van….ik vraag me af of je depressief aan het worden bent…
• Zou je deze vragenlijst eens willen invullen? Dan kan ik op basis daarvan een diagnose stellen over je geestelijke gezondheid.
• Als ik jouw symptomen zo hoor dan vermoed ik dat je ziekte xxx hebt
• Wat houdt jou nou tegen?

Na afloop van een training zei een deelnemer tegen een progressiegerichte trainer: ”Progressiegericht reageren op je gesprekspartner ziet er vriendelijk en duidelijk uit. Wat de ander ook zegt, er wordt steeds op een vriendelijke manier duidelijk gereageerd”.
Ik ben het met die observatie eens. Progressiegericht reageren is zeker vriendelijk. Wat je gesprekspartner ook zegt, hij heeft daar vast een goede en constructieve reden voor. Als je daarvan uitgaat wordt het eenvoudig om vriendelijk te reageren, ook als er problemen, kritiek of bezwaren op je afkomen. Progressiegericht reageren is daarnaast duidelijk. Dat je vriendelijk reageert op wat je gesprekspartner zegt wil niet zeggen dat jij het overal mee eens bent. Het wordt erg verwarrend als je vriendelijke reactie zou betekenen dat het inhoudelijk onduidelijk wordt waar je (als professional) zelf voor staat.
Dat vriendelijk en duidelijk reageren kan ook goed van pas komen bij probleeminducerende opmerkingen die op je af kunnen komen. Probleeminductie: door interactie met iemand heb je opeens een probleem dat je daarvoor nog niet had.
Een paar voorbeelden van alledaagse probleeminductie en een progressiegerichte reactie daarop. De probleeminductie is cursief gemaakt:
1. Twee mensen begroeten elkaar enthousiast. Ze hebben elkaar al een tijdje niet gezien en vinden het leuk elkaar weer te zien. De ene persoon zegt tegen de ander :”Hoe gaat het met je?” De ander zegt: “Ja, prima!” Waarop de ene zegt: “Ja? Je ziet er wel een beetje moe uit…druk gehad?”  Hoe kan je progressiegericht reageren op deze probleeminductie? Een voorbeeld: ”Ah, bedankt voor je bezorgdheid. Het gaat prima met me, ik heb een hele ontspannen en leuke tijd achter de rug. Vorige week bijvoorbeeld…..”
2. Een vrouw schenkt een kop koffie in en morst door een onhandige handbeweging wat koffie op de tafel en de vloer. Haar man zegt: ”Is dit een voorteken van een onhandig dagje?”  Hoe kun je progressiegericht reageren op deze probleeminductie? Een voorbeeld: “Ha ha, dat zou je bijna denken he…maar nee, het is een voorteken dat het een  creatief dagje gaat worden!”.
3. Twee collega’s zitten samen te lunchen. De ene collega verzucht dat hij weer een deadline niet dreigt te halen. Hij haalt nu vaak deadlines niet omdat hij allerlei leuke werkzaamheden voorrang geeft en dan opeens in tijdnood komt. De andere collega zegt: “Wat belemmert je dan?” Hoe kun je progressiegericht reageren op deze probleeminductie? Een voorbeeld: “Ja, ik snap dat die vraag in je opkomt. De vraag die ik mezelf wil stellen is hoe gestructureerder werken eruit zou zien. Daar ga ik maar eens over nadenken…”
4. In een training over progressiegericht werken zit 1 deelnemer die een heel andere functie heeft dan de andere deelnemers. Deze deelnemer is erg geïnteresseerd in progressiegericht werken en is blij mee te kunnen doen. Bij de start van de training zegt een deelnemer: “Maar kun jij in jouw werk eigenlijk wel iets met wat we in deze training gaan doen?” Hoe kun je progressiegericht reageren op deze probleeminductie? Een voorbeeld: “Bedankt dat je daaraan denkt! Ik ben zelf ook heel nieuwsgierig om in de loop van de training te gaan ontdekken hoe ik het kan gaan gebruiken in mijn werk en heb er heel veel zin in vandaag!”

Misverstanden over progressiegericht werken. Na afloop van een eerste trainingssessie afgelopen week kwam een leidinggevende naar ons toe en zei: ‘Ik dacht dat deze training zwaar en zweverig zou worden, maar het is super concreet en praktisch!’ Daarom in deze bijdrage een paar veelvoorkomende misverstanden over progressiegericht werken.

Jullie krijgen vast een keer ruzie. Laatst vertelde een coachee me dat zijn leidinggevende had voorspeld dat hij en zijn nieuwe duo-partner wel eens ruzie zouden kunnen gaan krijgen. De twee collega’s kenden elkaar nog nauwelijks, maar de leidinggevende dacht dat de twee zulke verschillende persoonlijkheden hadden dat dit wel eens tot wrijving zou kunnen gaan leiden. Ik moest direct denken aan de kracht van negatieve voorspellingen, probleeminductie en het Nocebo-effect.

Er (niet) over praten? In deze bijdrage beschrijf ik enkele invalshoeken met betrekking tot de keuze om problemen en zorgen al dan niet te bespreken. Vermoedelijk bestaat er een ‘sweet spot’ ten aanzien van er (niet) over praten.

Is de aanpak van Dreamschool progressiegericht? Laatst vroeg een lezer van de CPW-nieuwsbrief ons of Dreamschool past bij de progressiegerichte aanpak. Dreamschool is een programma waarin jongeren die zijn vastgelopen op TV gevolgd worden als ze een paar weken naar deze school gaan. Om een antwoord te kunnen geven op de vraag van deze lezer heb ik de eerste vijf en de laatste aflevering van het Dreamschool-seizoen 2023 bekeken. Hierbij een paar invalshoeken en gedachten over of en zo ja, welke elementen in de aanpak van Dreamschool passen bij de progressiegerichte aanpak.

Je kunt een ander niet veranderen. Vandaag hoorde ik die stelling weer, en ik heb die in de loop der jaren al heel vaak gehoord. Ik denk er anders over. Ik denk dat je iemand anders niet niet veranderen kan. Daarnaast denk ik dat de overtuiging dat je een ander niet kan veranderen risico’s met zich meebrengt.