Jullie krijgen vast een keer ruzie

Jullie krijgen vast een keer ruzie. Laatst vertelde een coachee me dat zijn leidinggevende had voorspeld dat hij en zijn nieuwe duo-partner wel eens ruzie zouden kunnen gaan krijgen. De twee collega’s kenden elkaar nog nauwelijks, maar de leidinggevende dacht dat de twee zulke verschillende persoonlijkheden hadden dat dit wel eens tot wrijving zou kunnen gaan leiden. Ik moest direct denken aan de kracht van negatieve voorspellingen, probleeminductie en het Nocebo-effect.

Ik verwacht schade

Ik verwacht schade. Dat is het Nocebo-effect. Als we verwachten dat iets schadelijk voor ons zal zijn, dan reageert ons lichaam met pijn en symptomen. Het is een van de vele voorbeelden van hoe onze verwachtingen een daadwerkelijk effect hebben op onze gezondheid, ervaren en ons welbevinden. Bijvoorbeeld ten aanzien van hoe verzadigd we ons zullen voelen na een maaltijd of welk effect stress op ons zal hebben.

Nocebo-effect

Het placebo-effect is bekender dan het nocebo-effect. Het placebo-effect is het gunstige effect van een behandeling of geneesmiddel dat feitelijk geen fysiek effect zou moeten opleveren. Het Nocebo-effect is vervelender. Als we verwachten dat iets schadelijk voor ons zal zijn, dan reageert ons lichaam met pijn en symptomen. Geen ingebeelde symptomen of pijn, maar daadwerkelijk zichtbaar in ons brein en ons lichaam.

Pijn ervaring

Een voorbeeld van een experiment dat dit illustreert is het volgende. Via een fMRI scan werd bij gezonde vrijwilligers onderzocht welk effect een negatieve verwachting had op de pijnbeleving en daadwerkelijke pijn. De vrijwilligers kregen laser stootjes toegediend. Bij sommige laser stootjes werd, voordat de stimululus werd toegediend, gezegd dat de laser stoot die ze zouden voelen volledig veilig was. Bij andere stootjes werd juist voorafgaand gezegd dat de laser stoot “ potentieel gevaarlijk”  was. De proefpersonen moesten aangeven op een schaal hoe pijnlijk ze de betreffende laser stimulus vonden. In werkelijkheid waren alle laser stootjes die de proefpersonen kregen helemaal onschadelijk en van dezelfde intensiteit.

Verwachte pijn

Maar, hoewel de laser stootjes dus precies gelijk waren, was de reactie van de proefpersonen heel verschillend. Wanneer de proefpersonen ervan uit gingen dat de laser stimulus veilig was rapporteerden ze significant minder pijn dan wanneer ze ervan uitgingen dat de laser stimulus potentieel schadelijk was.
In hun hersenen was de pijn ook te zien. Vlak voordat  de proefpersoon een laser stimulus toegediend kreeg die was gelabeld als “ potentieel gevaarlijk”, was er in veel activiteit te zien in de breinstructuur waar de pijnbeleving plaatsvindt. Dit suggereert dat informatie over de aard van de stimulus wordt geïntegreerd in de beslissing die het brein neemt over de pijnbeleving. (De verwachting van pijn ging gepaard met veel actie en connectie tussen de anterior insula en de midcingulate cortex (MCC)).

Positieve verwachting

In de loop van ons gesprek ontwikkelde het perspectief van de coachee zich. Hij kreeg ideeën over wat hij met zijn duo-partner wilde bereiken en hoe hij dat voor elkaar kon gaan krijgen. Zijn negatieve verwachting dat ze wel eens ruzie zouden kunnen krijgen, veranderde in een positieve verwachting dat ze tot goede samenwerking konden komen. In het volgende gesprek dat we hadden vertelde hij me dat hij een heel prettige samenwerking had weten op te bouwen met zijn collega. De voorspelling van de leidinggevende speelde geen rol meer in zijn eigen verwachtingen.