Onze ervaring van vrije wil. In zijn boek Being You wijdt Anil Seth een hoofdstuk aan de vrije wil.  Het belangrijkste aspect van jezelf zijn voor mensen is dat ze de controle hebben over hun eigen acties en de auteur zijn van hun eigen gedachten. Dat we dingen doen uit vrije wil.

Bestaat vrije wil en bestaat autonomie? Er is steeds meer kennis over de neurologische kant van menselijk gedrag en menselijke ervaring. Sommige psychologen interpreteren die toegenomen kennis als bewijs voor het niet bestaan van het Zelf en zelfdeterminatie.

Klik hier om meer te lezen

Voorbij de vrije wil-illusie. In het boek Meaning, Mortality and Choice, the social psychology of existential concerns, is een aantal hoofdstukken gewijd aan de zelfdeterminatie theorie. Ryan, Deci, Legate en Niemec schreven een hoofdstuk getiteld ‘beyond illusions and defense: exploring the possibilities and limits of human autonomy and responsibility through self determination theory’. Ze beginnen dit hoofdstuk met een krachtige stellingname tegen een bepaalde manier van denken onder sociaal psychologen en tegen bepaalde interpretaties van experimentele sociale psychologie.

Herman Kolk vraagt zich in zijn boek “vrije wil is geen illusie” af waar de vrije wil zijn slechte naam aan te danken heeft. Als “vrije wil” een illusie is waarom gebruiken we dan woorden als “willen”, “ervoor pleiten dat”, “ergens voor zijn..”etc?
Tien hoofdpunten uit het eerste deel van zijn boek:

1. velen stellen vraagtekens bij het bestaan van de “vrije wil”. In onze hersenen is al te zien dat we een activiteit aan het voorbereiden zijn, terwijl we pas iets later zelf rapporteren dat we die activiteit willen gaan ondernemen (Libet-experimenten). Is dit inderdaad een bewijs dat een vrije wil niet bestaat?
2. Nee, zegt Kolk, in plaats van te concluderen dat we geen vrije wil hebben omdat onze hersenen al voordat we ons het bewust zijn een bepaalde actie aan het voorbereiden zijn, kunnen we ons wat Kolk betreft beter richten op het onderzoeken van de “hersenwetenschap van de vrije wil”.
3. veel van wat we doen, doen we inderdaad automatisch en onbewust. Wat we hebben geleerd zijn wisselende gedragspatronen die als gemeenschappelijk kenmerk hebben dat ze tot iets waardevols hebben geleid. Gedragspatronen worden opgeroepen door de situatie waarin we ons bevinden en ze kunnen tijdelijk sterker worden.
4. Maar dat we zoveel op de automatische piloot doen wil niet zeggen dat ons bewuste onbelangrijk is. Dat blijkt bijvoorbeeld wel in de situaties waarin ons bewuste ons opeens in de weg kan zitten. Als we ons opeens bewust worden van onze handen terwijl we piano spelen kan een stuk dat we anders makkelijk konden spelen opeens moeilijk worden. Ons bewust speelt dus wel degelijk een rol, soms zelfs een verstorende rol.
5. wanneer is “willen” dan van toepassing? Het concept “willen” is van toepassing wanneer het draait om een gedragsverandering in een gewenste richting.
6. het blijkt namelijk dat de macht der gewoonte doorbroken kan worden. We kunnen ons automatische gedragspatronen doorbreken door ergens aandacht aan te besteden. Door aandacht te focussen kunnen we onze automatische gedragspatronen veranderen.
7. als we onze aandacht focussen gebeurt er iets interessants. Vrijwillig gedrag is gedrag waarmee het organisme bereikt wat van waarde is voor hem. Hersenen zijn in staat om iets te willen. Het deel van de hersenen waarmee we iets willen is de mediale frontaalschors. Het is een aandachtsstructuur die in staat is gedragspatronen selectief te versterken op grond van de verwachte meerwaarde. Het brengt vrijwillig gedrag tot stand.
8. Dat doet de mediale frontaalschors door dat die in staat is om informatie waar je op let selectief te versterken. Ten tweede kan de mediale frontaalschors meer geschikte gedragspatronen versterken ten gunste van andere gedragspatronen. Tenslotte beschikt de mediale frontaalschors over informatie over de toegevoegde waarde van een gedragspatroon.
9. Aandacht versterkt alle gedragspatronen, afhankelijk van hun toegevoegde waarde.
10. Wij zijn in staat tot vrijwillig gedrag. Selectieve aandacht is verantwoordelijk voor dit proces: zij versterkt alle gedragspatronen naar de mate waarin zij toegevoegde waarde bezitten.

Een zeer interessant en aanbevelenswaardig boek!
NOAM

De kwaliteit van volharding. Volharding, of doorzettingsvermogen wordt vaak gedefinieerd als ‘hoe lang iemand een bepaalde taak blijft uitvoeren om een doel te bereiken, ondanks obstakels, uitdagingen en tegenslagen. Doorzettingsvermogen wordt vaak wenselijk gevonden. Het lijkt inherent goed te zijn om te volharden. Maar dit stellen Vallerand et al ter discussie. Uit het onderzoek van Vallerand et al blijkt dat volharding niet in alle omstandigheden tot positieve resultaten leidt.

Betrekken bij de besluitvorming. Voor ieder mens is het belangrijk om de perceptie te hebben dat zijn gedrag vrijwillig is. Je voelt je beter wanneer je gedrag vrijwillig is en je bereikt je doelen ook beter wanneer je er vanuit je eigen vrije wil aan werkt. Die vrijwilligheid gaat hand in hand met de behoefte om te begrijpen wat er wordt verwacht en wat anderen graag willen dat je gaat doen.

Being you: praktische implicaties. In deze en deze bijdragen haal ik een paar highlights uit het nieuwe boek van Anil Seth dat gaat over being you: a new science of consciousness. Net zoals het onderzoek naar geconstrueerde emoties van Lisa Feldman-Barret zet het boek van Anil Seth me aan het denken over de mogelijke praktische implicaties in het dagelijks leven. Ik zie in elk geval de volgende praktische implicaties.

Being you is geschreven door Anil Seth, neurowetenschapper die zich heeft gespecialiseerd in bewustzijn en perceptie. Dit boek leert ons meer over de biologische basis van bewuste ervaring: wat het is om jou te zijn.

Wetenschap van de gemotiveerde mens, een overzichtsartikel van Ryan, Deci, Vansteenkiste en Soenens, is verschenen in het journal Motivation Science. De onderzoekers waren gevraagd om voor een speciale editie te schrijven over de ‘erfenis’ van de zelfdeterminatietheorie. In 1971 werd de basis van de zelfdeterminatietheorie gelegd door Edward Deci, die erachter kwam dat beloning een ondermijnend effect kan hebben op intrinsieke motivatie.

Boos vanwege eigen gedachtenspinsels of verontwaardigd over je eigen interpretatie van wat iemand anders zegt. Veranderen wat je gesprekspartner zegt en de ander vervolgens aanvallen op die veranderde versie die je zelf hebt bedacht. Het overkomt iedereen wel eens.