Van typologiefixatie naar werkelijkheid

Van typologiefixatie naar werkelijkheid. Lisa Feldman-Barrett nodigt in dit artikel iedereen, wetenschappers en niet-wetenschappers, uit om los te komen van typologiefixatie in de psychologie. Daarnaast pleit ze voor een alternatieve manier van denken over en bestuderen van psychologie. Ze zegt dat we op een andere manier naar de rol van de context in menselijk gedrag moeten kijken.

Typologie-denken

Er zijn ontelbaar veel voorbeelden van typologie-denken. We zien iemands gedrag (iemand stapt op anderen af en praat en lacht met ze) en kennen dat gedrag toe aan zijn persoonlijkheid (dit is een extraverte persoon). We delen mensen in op basis van hun huidskleur, talenten, opleidingsniveau, psychologische ziektes, geslacht, en ga zo maar door. We hebben een typologie van emoties, een typologie van rouwfasen, een typologie van leerstijlen. Dit typologie-denken belemmert ons om de werkelijkheid te zien. Dat blijkt bijvoorbeeld uit hoe we emoties bestuderen en erover denken. Niet-wetenschappers realiseren zich vaak wel dat ze ook naar de situatie waarin het gedrag plaatsvindt moeten kijken, omdat de situatie beïnvloedt hoe het type tot uiting komt. En wetenschappers realiseren zich dat de context belangrijk is en daarom proberen ze die zoveel mogelijk te standaardiseren en voor contextuele factoren te controleren. Context is een aspect dat we kunnen isoleren van de standaard (de persoon, het type), zo is de onderliggende gedachte. 

Drie issues

Feldman-Barrett start in dit artikel met het schetsen van drie contextuele issues in de studie naar emoties. Bij gedwongen keuze-studies krijgen respondenten een stimulus (bijvoorbeeld een gezicht) en vervolgens moeten ze uit een lijst kiezen wat de corresponderende target is (bijvoorbeeld boos). Waarschijnlijk testen we hier veeleer mee hoe goed mensen in staat zijn om snel categorisering aan te brengen en te leren welke categorisering er wordt bedoeld, dan dat we hiermee de werkelijkheid beschrijven, zo legt Feldman-Barrett uit (context issue 1). Zie voor een voorbeeld van een dergelijk categoriseringsonderzoek ook mijn twijfel bij dit groeimindsetonderzoek.

Respondenten krijgen vaak meerdere trials voorgelegd en zo construeren ze wat de bedoeling is van de test (context issue 2). Opnieuw beschrijven we hiermee niet de werkelijkheid. Tenslotte spelen de overtuigingen van de onderzoeker een rol in de onderzoeken naar emoties, omdat er karikaturen van stereotiepe gezichtsuitdrukkingen worden getoond en respondenten dus binnen de context van wat de onderzoeker gelooft dat stereotiepe emotionele gezichtsuitdrukkingen zijn hun antwoorden moeten geven (contextissue 3).

Variatie

In de werkelijkheid is een grote verscheidenheid aan emoties plus uitingsvormen van die emoties (zo vallen mensen die bang zijn in slaap in bepaalde culturen). Er is zoveel variatie in hoe we ons gezichtsspieren aanspannen, hoe onze fysiologie is en welke emotiewoorden we verbinden aan de situatie waarin we ons bevinden, dat er niet meer hard gemaakt kan worden dat er zoiets bestaat als een typlogie van emoties. Hetzelfde geldt voor allerlei andere psychologische typologieën, zie ook hier mensen zijn niet zwart of wit, en ook niet rood, blauw, groen of geel en hier de cultus van persoonlijkheidstests).

Typologiefixatie

De emotionele betekenis die we geven aan een bepaalde gebeurtenis is functioneel voor de situatie waarin we ons bevinden en kunnen we niet los zien van die situatie. De context is geen moderator die we moeten proberen te controleren en waarvan we de invloed moeten proberen te minimaliseren. De context is een onlosmakelijk onderdeel van de emotionele ervaring van de persoon. Wanneer Feldman-Barrett het heeft over de context dan verwijst dat naar zowel de staat van ons brein, als de staat van de rest van ons lichaam als de externe omstandigheden buiten ons eigen lichaam, in interactie met elkaar.

Variëteit

Mensen over de hele wereld ervaren een grote variëteit aan emotionele betekenis, tonen een grote variëteit aan gezichtsconfiguraties en emotionele gedragingen en we vinden geen biologische vingerafdrukken. De empirische observaties tonen grote variëteit en passen niet in een typologie van emoties waarbij een handjevol basisemoties lichtjes beïnvloed worden door de context waarin die emoties plaatsvinden.

Context

In psychologisch onderzoek zou de context niet zoveel mogelijk moeten worden gecontroleerd zodat de impact ervan zo klein mogelijk zou worden. De menselijke geest is geen systeem bestaande uit onafhankelijke, uitsplitsbare elementen, waarbij het ene mechanisme bestudeerd kan worden zonder het andere te beïnvloeden. 

Dynamisch samenspel

Feldman-Barrett pleit voor experimenteel onderzoek waarmee we gaan proberen om structuur te vinden in de variatie die er bestaat. De contextuele signalen die het meest relevant zijn bij het creëren van mentale ervaringen (waarvan emotionele ervaring er een is), zijn te vinden in ons brein. En ons brein neemt de werkelijkheid niet waar, maar construeert die werkelijkheid op basis van onze eerdere ervaringen in soortgelijke situaties. Emoties kunnen daarom ook nooit eenvoudig weg worden geobserveerd door naar iemands gezichtsspieren te kijken, naar iemands veranderingen in zijn automatisch zenuwstelsel, naar zijn bewegingen of naar activiteiten in de bedrading van zijn brein. Psychologische betekenis zit niet in deze signalen. Elke mentale ervaring ontstaat vanuit een samenspel van met elkaar gerelateerde signalen. De fysieke signalen hebben geen inherente psychologische betekenis. De psychologische betekenis wordt geconstrueerd door het brein van de persoon, omdat het brein alle signalen integreert en ons aanreikt (op basis van onze eerdere ervaringen) wat de psychologische betekenis in deze situatie waarschijnlijk zal zijn.

Relationele betekenis

Dat de betekenis relationeel is, is niet hetzelfde als extreem relativisme. Het is wel de hypothese dat alle psychologische betekenis ontstaat in een complex web van signalen die van elkaar afhankelijk zijn, van zowel de signalen van jezelf als van anderen om je heen. Als sociale dieren zijn wij in staat om een sociale realiteit te creëren en die over te dragen op elkaar. Dat is realistisch en niet hetzelfde als de dichotomie tussen ‘werkelijkheid bestaat alleen in je hoofd’ versus ‘werkelijkheid bestaat in de wereld’.

Expressie van een emotie

Onderzoekers zouden dus de signalen moeten bestuderen die de fysieke signalen hun psychologische betekenis geven. Niet simpelweg naar een gezichtsuitdrukking kijken en vragen welke emotie dat gezicht uitdrukt, of waar in het brein angst zou zitten. De relatieve informatie die gaande is tussen de verschillende signalen zouden geobserveerd moeten worden en gemodelleerd moeten worden. Zo ontdekken we de structuur in de grote variëteit. En zo kunnen populaties van emotie-categorieën ontstaan. Feldman-Barett voert studies uit om erachter te komen hoe een brein conceptuele emotie-categorieën construeert. Hoe geeft een brein psychologische betekenis aan de diverse signalen die gaande zijn? Bestudeer de werkelijkheid, en probeer structuur te ontdekken in die hoog gevarieerde werkelijkheid.

Van typologiefixatie naar werkelijkheid: dagelijks leven

Wat kan dit betekenen voor ons dagelijks leven? Hier zijn een paar gedachten daarover:

• Wanneer je iemands gezichtsuitdrukking ziet, of zijn gedrag observeert, of zijn woorden hoort, ga er dan niet van uit dat je weet welke psychologische betekenis hij ervaart. De enige manier om daar achter te komen is door hem te vragen naar zijn perspectief.
• Probeer mensen niet in te delen in typologieën, zoals in leerstijlen, in persoonlijkheidstypes, in ras of geslacht. Heb in plaats daarvan je focus en aandacht bij het perspectief van de persoon op dat moment in die specifieke situatie.
• Stel vaker de ‘waartoe’-vraag (wat probeer je te bereiken) en minder vaak de ‘waarom’-vraag (wat veroorzaakt bepaald gedrag).
• Geef geen persoonsgerichte feedback (in termen van persoonlijkheidskenmerken, sterktes, zwaktes, intelligentieniveaus, diagnoselabels), maar in plaats daarvan procesfeedback. Dus trek de aandacht naar de aanpak van de persoon in de situatie.
• Realiseer je dat je psychologische ervaring op een bepaald moment onlosmakelijk verbonden is met de staat van je lichaam (dorst, vermoeidheid, metabolisme, hartslag, bloeddruk…) en met je eerdere ervaringen in soortgelijke situaties. Vraag je daarom niet te vaak af ‘hoe je bent’, maar in plaats daarvan naar hoe je wilt dat je ervaring is en hoe je je wilt gedragen in de situatie waarin je je bevindt.
• Relativeer het nut van ‘jezelf kennen’ en jezelf labellen (ik ben….), maar onderzoek in plaats daarvan wat je belangrijk vindt om te bereiken en doen in de specifieke situatie waarin je je bevindt.
• Geef emoties geen aparte status, als ware ze gescheiden van gedachten of andere mentale activiteit. Emoties huizen niet in je als aparte entiteiten. ‘Welke betekenis geef je aan je ervaring?’ is een vraag die meer recht doet aan de werkelijkheid van ons construerende brein.