De RELAX-paradox
Laatst vertelde een jonge vrouw, ik noem haar Lucia, me over haar voorbereidingen voor een koorauditie. Haar ervaring klinkt mij in de oren als iets dat ik noem “de relax-paradox”. Die paradox ziet er zo uit:
Lucia heeft geen zangervaring, maar heeft wel veel enthousiasme om zich bij een koor aan te gaan sluiten. Zingen vond ze altijd al leuk, hoewel ze nooit verder is gekomen dan wat eenvoudige liedjes bedenken om familiefeestjes mee op te vrolijken. Om zich te kunnen aansluiten bij het koor van haar keuze, moet ze auditie doen. En dus oefent Lucia zich suf. Ze begint met het leren van het nummer dat ze moet gaan zingen tijdens de auditie. Ze kent het principe van deliberate practice, dus ze oefent langzaam, noot voor noot, woord voor woord, zin voor zin. Op die manier lukt het haar 80% van het nummer foutloos te zingen. Dat is natuurlijk niet genoeg. Dus hoe krijgt ze die laatst 20% te pakken? Dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan. Want, als je geen zangervaring hebt, waar begin je dan met verbeteren? Waar haal je de technieken vandaan, die je nog niet hebt? Lucia heeft het gevoel dat ze tegen haar plafond zit. Hartelijke mensen in haar omgeving zeggen:”Relax!” en “Werk niet zo hard” en “Ontspan” en “Zingen klinkt het mooist als je er plezier in hebt”. En zie daar, zo ontstaat wat ik noem: de relax-paradox.
Natuurlijk klinkt het veel beter als je ontspannen zingt. Maar hoe kan Lucia zich ontspannen als het zo moeilijk is wat ze probeert te doen? Lucia realiseert zich dat ze expert begeleiding nodig heeft. Bij gebrek aan een leraar, zoekt ze tips in de literatuur. Dit is wat ze vindt:
Kortom: zorg ervoor dat je compleet ontspannen bent, RELAX. Om die relaxte staat, waarin je prachtig en zonder enige moeite zingt, te bereiken hoef je alleen maar het volgende te doen en laten:
– je kaken loslaten
– te bedenken dat er een rubberband verticaal wordt getrokken, met de bedoeling dat het geluid naar voren gefocust is in plaats van horizontaal
– je tong lichtjes tegen de grens van je tanden op de onderste kaak laten rusten
– je tong natuurlijk en soepel laten bewegen in je mond bij het vormen van de klinkers. Duw je tong vooral niet met het puntje naar beneden!
– je bovenste gehemelte zacht en open laten zijn, alsof je je bovenste kaak een stukje optilt. (Dat is fysiek natuurlijk niet mogelijk, maar het beeld geeft je het juiste gevoel hoe het moet)
Lucia is in de war. Als ze al deze aanwijzigingen opvolgt, voelt ze zich allesbehalve ontspannen…..Moet ze nu relaxen of juist hard aan haar techniek gaan werken?
Ik noem dit de relax-paradox: om een vaardigheid ontspannen te kunnen uitvoeren, moet je de technieken die bij die vaardigheid horen dusdanig beheersen dat je er niet meer bij na hoeft te denken. En dat niveau krijg je pas als je hard werkt om de technieken te leren.
Dus ontspannen zingen is het resultaat van hard werken, geen status die je bij de start al kunt aannemen. Relaxen zonder techniek klinkt namelijk naar niks. Misschien is het beste dat Lucia kan doen: niet meer verwachten dat ze relaxed kan zijn in dit stadium van de ontwikkeling van haar vaardigheid.
Meer over deliberate practice vind je hier en hier en hier.