De geboorte van de glimlach

De geboorte van de glimlach. Een glimlach wordt van alle emoties het meest universeel ervaren als een uiting van positieve emoties. Een glimlach of lach heeft een belangrijke sociale functie. Glimlachen vindt niet alleen plaats als er iets grappigs is, in het merendeel van de situaties waarin mensen glimlachen is er zelfs niets humoristisch gaande. Hoe verloopt de ontwikkeling van de glimlach bij baby’s?

Glimlach

Er zijn vier type glimlachen. Bij elke glimach trekt de zygomaticus major-spier samen. Daarmee gaan de mondhoeken naar achteren en omhoog. Het eerste type glimlach is de eenvoudige glimlach, waarbij alleen de zygomaticus major-spier (mondhoekophaler) samentrekt, zonder andere gelijktijdige gezichtsacties.

Duchenne

Het tweede type glimlach is de Duchenne-glimlach. Nu trekken ook de wangen op en ‘doen de ogen mee’ met de glimlach. De samentrekking van de zygomaticus major gaat samen met samentrekkingen van de orbicularis oculi (wangophaler), waarbij de infraorbitale groef onder de ogen verdiept, omhoog komt en horizontaler wordt. Bij baby’s kan dit ook zorgen dat de huid onder de ogen zich ophoopt. Overigens moet dit type glimlach niet worden gezien als de enige authentieke glimlach, die niet te ‘faken’ zou zijn.

Speel- of gaapglimlach

Het derde type glimlach is de speelglimlach. Nu glimlacht de baby met open mond. Deze glimlach heet ook wel de gapende glimlach, en wordt gezien bij zowel primaten als baby’s. Deze glimlach komt voor als de baby intens aan het spelen is.

Duplay-glimlach

En het vierde type glimlach is de duplay-glimlach. Nu wordt de de samentrekking van de zygomaticus gecombineerd met zowel een open mond als een opgetrokken wang. Deze glimlach zie je bijvoorbeeld bij de climax van kiekeboe-spelletjes en kietelspelletjes.

De geboorte van de glimlach

In hun slaap glimlachen baby’s al in de eerste maand na de geboorte. En sls de baby wakker is beginnen de eenvoudige en Duchenne-glimlachen in frequentie en duur al toe te nemen vanaf de tweede maand. Tegen de derde maand komen glimlachen baby’s als ze worden begroet, tijdens sociale interacties en bij spelletjes zoals kiekeboe en kietelen.

Bewust benutten

Onderzoek suggereert dat baby’s, ten minste tegen het midden van hun eerste levensjaar (zo niet eerder), in staat zijn om variaties in het type en de intensiteit van hun glimlachen te gebruiken om hun positieve betrokkenheid uit te drukken. Hun glimlach houdt systematisch verband met variaties in de sociale context. De vreemdeling krijgt bijvoorbeeld een eenvoudige glimlach en de eigen papa of mama krijgt een Duchenne-glimlach. Alle vormen van glimlachen zijn te zien in allerlei situaties, en het De intensiteit van alle glimlachen, ongeacht het type, bleek in dit onderzoek hoger te zijn tijdens kietelspelletjes vergeleken met kiekeboe-spelletjes.

Functie

Eenvoudige glimlachen hebben een belangrijke functie ouder-kind-spelletjes. Ze geven aan dat zowel de ouder als het kind wederzijdse betrokkenheid hebben en houden het spel in een positieve sfeer van het spel. Duchenne- en duplay-glimlachen weerspiegelen waarschijnlijk verschillende, maar gerelateerde vormen van positieve betrokkenheid. Duplay-glimlachen komen vaker voor in latere sessies van kiekeboe- en kietelspelletjes, als het spelletje tot een climax komt.

Van zuigen naar glimlachen

Het is duidelijk dat sommige glimlachen, zoals de eenvoudige glimlach, al bij de geboorte aanwezig zijn. Maar is zijn die glimlachen een uiting van een positieve emotie? Dat is een nog onbeantwoorde vraag en verschillende emotietheorieën hebben daarover verschillende hypothesen. Het zou kunnen dat deze vroege glimlach gerelateerd is aan de zuigreflex, bij slikken en zuigen trekt de mondhoek immers ook omhoog. Glimlachen raakt functioneel verbonden met specifieke sociale situaties. Al vroeg in het eerste halve levensjaar wordt glimlachen deel van gedeelde en wederzijds gecreëerde toestanden van betrokkenheid.

Universeel?

De glimlach lijkt de enige emotie-categorie te zijn die universeel wordt herkend als positieve emotie: blijdschap. Ongeacht de experimentele conditie waarin deze gezichtsuitdrukking wordt onderzocht blijken mensen in allerlei verschillende culturen de lach (zowel qua gezichtsuitdrukking als qua geluid) te herkennen als blijdschap. Een glimlach betekent overigens niet steeds hetzelfde in elke cultuur of context. en werd/wordt waarschijnlijk ook niet altijd als gepast beschouwd. Het geluid van de lach van een baby lijkt trouwens akoestisch op de lach van primaten (op inademing en op uitademing) en bij het opgroeien verandert die lach naar een lach meer op de uitademing.

Positieve emoties

Positieve emoties zijn niet alleen heel prettig, ze zijn ook functioneel. Als we positieve emoties ervaren zijn we creatiever in ons denken en voelen we ons meer verbonden met anderen. Positieve emoties zijn moeilijk wanneer er sprake is van bedreigingen en tegenslagen, maar juist in dergelijke situaties zijn ze des te belangrijker om te hebben. We kunnen er zelf veel aan doen om positieve emoties te creëren en glimlachen is een van de manieren waarop we dat kunnen doen.