Het Ikea-effect is een interessant fenomeen. In de jaren 50 kwamen er cakemixen op de markt die, tot grote teleurstelling van de bedenkers ervan, bijzonder slecht verkochten. Allerlei andere kant- en-klaarmixen deden het prima, maar cakemixen niet. In een poging om te begrijpen wat daarvan de reden was, ontstond de ei-theorie, zoals Dan Ariely die noemt.

Ei-theorie

In de kern is dat het idee, dat wanneer mensen alleen maar wat water hoeven toe te voegen aan de kant en klaar mix, ze niet echt trots kunnen zijn op het eindproduct, ook al smaakt het nog zo lekker en ziet het er nog zo mooi uit. Dus, men haalde eieren uit de kant-en-klaarmix en mensen moesten nu zowel melk als ei toevoegen om de cake te kunnen maken.

Ei eruit

Het resultaat? De cakemixen werden veel populairder en werden veel beter verkocht. Dit voorbeeld bracht Dan Ariely op een idee voor een experiment. Hij liet mensen origami maken onder twee condities. In de ene conditie waren er duidelijke instructies hoe de origami gebouwd moest worden en in de tweede conditie waren de instructies weggehaald en moesten mensen zelf bedenken hoe ze de origami figuren in elkaar moesten zetten.

Experiment

In beide condities werd aan de deelnemers gevraagd hoe mooi ze de origami zelf vonden en hoe mooi ze dachten dat anderen (die geen origami hadden gemaakt) de origami vonden. Het bleek dat de mensen die de origami hadden gemaakt zonder instructies, zowel zelf vonden dat hun eigen origami prachtig was als ook inschatten dat anderen (die de origami niet hadden gemaakt) het prachtig zouden vinden.

Instructies

De mensen die de origami hadden gemaakt met instructies, waren ook heel tevreden over hun product en schatten ook in dat anderen het net zo mooi zouden vinden, maar in mindere mate dan de mensen die de origami zonder instructies hadden gemaakt. In werkelijkheid vonden de mensen die de origami beoordeelden de producten helemaal niet zo mooi, en logischerwijze vonden ze de origami die was gemaakt zonder de instructies lelijker dan de origami die was gemaakt met instructies.

Het Ikea-effect

Dan Ariely noemt dit het Ikea-effect; als je iets zelf  hebt gebouwd en dat heeft je moeite gekost, heeft dat tot effect dat je er meer van gaat houden en het meer gaat waarderen. Als je een Ikea meubel aanschaft dan moet je je best doen om het zelf in elkaar te zetten en soms is dat ingewikkeld en moet je het weer uit elkaar halen en opnieuw beginnen. Het resultaat is dat je meer van je meubelstuk gaat houden. Je bent er trotser op dan wanneer iemand een kant-en-klaarmeubel simpelweg in je kamer zet.

Produceren

Zowel in de onderwijssetting als in organisaties is het handig om het Ikea-effect te kennen en benutten: zorg dat mensen zelf iets kunnen produceren en zorg ervoor dat hun taken complex genoeg zijn om trots te kunnen zijn op hun product. Zelf iets kunnen ontwikkelen en maken dat je als moeilijk ervaart, zorgt voor werkvoldoening.
]

Spelregels in bijeenkomsten kunnen ondersteunend zijn voor het boeken van progressie. Maar ze kunnen die ook in de weg staan. In deze bijdrage een paar reflecties op spelregels.

Psychologisch eigenaarschap ontstaat wanneer mensen zelf actief met materialen en ideeën aan de slag gaan en er iets mee gaan maken. Als je iets zelf  hebt gebouwd en dat heeft je moeite gekost, heeft dat tot effect dat je er meer van gaat houden en het meer gaat waarderen. Dit psychologisch fenomeen heet het IKEA-effect. Sarstedt et al (2017) deden een conceptuele replicatie studie naar het IKEA-effect en concludeerden dat het IKEA-effect inderdaad optreedt en dat psychologisch eigenaarschap erin een belangrijke rol speelt. Dit IKEA-effect heeft zowel nuttige als onhandige kanten, denk ik.

Negeren van advies kan kostbaar zijn. Blunden et al deden onderzoek naar de effecten van het negeren van advies op de relatie tussen de adviseur en de advies-vrager. Het negeren van advies blijkt schade op te kunnen leveren in die relatie. Mocht je erover denken om iemands advies in de roepen dan is het wellicht nuttig om kennis te nemen van dit onderzoek.

Podcast: progressiegerichte lesaanpak. In deze podcast ga ik in op de ontwerpcriteria van een progressiegerichte les. Deze ontwerpcriteria zijn zowel bruikbaar bij het ontwerpen van een les op bijvoorbeeld een lagere school, middelbare school, mbo of hoger onderwijs als bij het ontwerpen van trainingen.

Podcast: Play in new window | Download (Duration: 12:52 — 11.0MB)

Subscribe: Apple Podcasts | Spotify | Email | RSS

Progressiegericht leidinggeven is autonomie-ondersteunend en motiverend leidinggeven, gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie, de groeimindsettheorie, de theorie van positieve innerlijke werkbeleving, de theorie van deliberate practice en psychologische principes zoals het reciprociteitsprincipe. Een meta-analyse naar autonomie-ondersteunend leiderschap liet de grote voordelen ervan zien.

Klik hier om meer te lezen

Zonder sturing en structuur, geen autonomie. In 1998 vroeg een productieorganisatie die probeerde met zelfsturende teams te gaan werken me om advies. De directeur van deze organisatie was al een tijdlang bezig met het op poten zetten van zelfsturende teams. Hij had van de teamleiders, teamcoaches gemaakt. Het liep totaal niet. Klik hier om meer te lezen

Mijn nieuwe boek is er bijna! Heel binnenkort ga ik een proefboek laten maken via Printing on Demand bij Centraal Boekhuis en als dat er goed uit ziet is hij te koop. Begin september schreef ik dit stukje om te reflecteren op het proces van het schrijven van het boek. Sinds die tijd zijn er weer nieuwe reflecties ontstaan. Klik hier om meer te lezen

Zelfeffectiviteit, of self-efficacy, is de perceptie dat je effectief kunt omgaan met een (lastige) en specifieke taak waar je voor staat. Hoe kunnen we de zelfeffectiveit in anderen versterken?Klik hier om meer te lezen