Stel je voor, je bent een nieuwe vaardigheid aan het leren. Je hebt bijvoorbeeld zangles genomen, of je bent op drumles gegaan of je bent een nieuwe taal aan het leren of je bent natuurkunde gaan studeren. Wat het ook is, je staat aan het begin. Je hebt gekozen voor het leren van de vaardigheid uit interesse en je hebt nog geen overzicht over alles wat er komt kijken bij het leren van de nieuwe vaardigheid. Je overziet het domein nog niet. Waarschijnlijk kom je dan dit soort gevoelens, gedachten en keuzemomenten tegen:
– Betrokkenheid. Je hebt waarschijnlijk volop aandacht voor het leren van je nieuwe vaardigheid. Je focust op wat je docent je uitlegt en je bent heel alert nieuwe informatie aan het opnemen. Die focus is nuttig. Je hoort allerlei nieuwe dingen en een alert brein onthoudt nieuwe informatie beter.
– Positieve emoties. Als je start met het leren van een nieuwe vaardigheid heb je nog geen informatie over waar je nu al staat met betrekking tot die vaardigheid. Als je merkt dat je bepaalde aspecten van de vaardigheid al goed af gaan, dan geeft je dat positieve gevoelens. Die zijn nuttig, want ze moedigen je aan om door te gaan met leren. Je perceptie van competentie neemt erdoor toe. Je zelfvertrouwen groeit een beetje en je begint plezier te krijgen in je nieuwe vaardigheid. Positieve emoties ontstaan ook wanneer je sneller progressie boekt dan je van jezelf verwacht of vraagt.
– Frustratie en teleurstelling. Als je start met het leren van de nieuwe vaardigheid ga je je al snel realiseren wat je allemaal nog niet kunt. Waar je er eerst geen idee had wat de vaardigheid allemaal omhelsde, begin je nu te begrijpen dat het knap moeilijk is om de nieuwe vaardigheid te leren. Dat de complexiteit veel groter is dan je wist. Die frustratie is nuttig. Hij ontstaat vooral als je minder snel leert dan je van jezelf had verwacht. In dat geval stimuleert je frustratie je om nog scherper aandacht te besteden aan je leerproces. Je onderzoekt je fouten en probeert ze te verbeteren.
– Oefenen en doorzetten. Zodra je de eerste les hebt gehad, kun je gericht de basis van je nieuwe vaardigheid gaan oefenen. Als je de perceptie hebt dat je nieuwe vaardigheid te doen is voor je, dan maak je de keuze om die inspanning inderdaad te gaan leveren en te gaan oefenen. Dat is nuttig, want enkel door gerichte oefening worden mensen beter.
Maar het kan ook zijn dat er een ander proces ontstaat. Als mensen het gevoel hebben dat de nieuwe vaardigheid onbereikbaar voor ze is, dan komen ze waarschijnlijk hele andere gevoelens, gedachten en keuzemomenten tegen. Er zijn geen positieve emoties, want de prestatie die de persoon neerzet is niet genoeg voor hem om blij mee te kunnen zijn. Er ontstaan negatieve emoties, maar dan niet zozeer frustratie maar eerder hulpeloosheid en wanhoop. Frustratie geeft energie voor verbetering, maar hulpeloosheid en wanhoop doen dat niet. En dergelijke negatieve emoties gaan niet samen met betrokkenheid maar met disengagement. Mensen krijgen in die situatie de neiging om zich te gaan distantiëren en geven op. Dat kan leiden tot de keuze om niet door te gaan met het leren van de nieuwe vaardigheid.
Dit proces onderstreept het belang van het oefenen op het juiste niveau. Als je een doel nastreeft dat echt veel te hoog gegrepen is of je bekritiseert jezelf genadeloos, dan is de kans groot dat je op gaat geven omdat het te moeilijk voor je is. Als je een doel nastreeft dat moeilijk en uitdagend, maar mogelijk is en je bent ambitieus maar tegelijkertijd vriendelijk voor jezelf, dan is de kans groot dat je doorzet ook als je progressie langzaam gaat.
Zo hoorde ik laatst iemand in de training aan het einde van dag 1 verzuchten:’Maar dit is veel moeilijker dan ik had gedacht! Ik denk niet dat ik dit zomaar kan gaan toepassen zonder heel veel te oefenen’. Deze deelnemer had dus nog maar net een paar uur geoefend met progressiegerichte interventies en verwachtte van zichzelf dat ze het nu wel zou kunnen. Gelukkig kon ze er zelf om lachen. En die vriendelijkheid voor jezelf heb je hard nodig als je tenminste goed wilt gaan worden in je nieuwe vaardigheid. Daar kan niemand je toe verplichten natuurlijk, de belangrijkste vraag is of je de vaardigheid WILT leren. En als het antwoord ‘ja’ is, oefen dan op het juiste uitdagende niveau: het niveau waarop je tegelijkertijd jezelf moet overstijgen én kunt ervaren dat je progressie boekt en competenter wordt.

Onderzoeken tot op heden hebben vooral geconcludeerd dat als mensen intensief bezig zijn met muziek, dat dit te zien is in bijvoorbeeld de grootte en activiteit in bepaalde delen van het brein. De onderzoekers Burunat et al vroegen zich af of er ook breinplasticiteit plaatsvindt tussen verschillende breindelen. Want intensief bezig zijn met muziek vraagt iets van meer dan alleen de motorische breinstructuren. Het doet bijvoorbeeld ook een beroep op de visuele cortex, de sensorische breinstructuren, prefrontale cortex. Dus wat al bekend was is dat muzikale training leidt tot sensorische en motorische neuroplastische veranderingen in ons brein. Er is bijvoorbeeld een vergrootte corpus callosum in muzikanten en een asymetrische somatomotorische representatie in het brein van snaarspelers.
De onderzoekers onderzochten, geïnspireerd door deze kennis, naar de relatie tussen muzikale training, de anatonomie van de callosal en de interhemispherische functionele symmetrie als mensen naar muziek luisteren. Het blijkt dat muzikanten die naar muziek luisteren veel meer symmetrie laten zien in hun beide hersendelen. Dus beide hersenhelften laten dezelfde activiteit zien bij muzikanten, terwijl dat bij niet muzikanten veel minder het geval is. In het brein van pianospelers is daarnaast meer symmetrische activiteit te zien dan in die van snaarspelers.
Deze toegenomen functionele symmetrie was te zien in zowel de visuele cortex als in de motorische brein netwerken. De onderzoekers concluderen dat deze duidelijke verschillen in brein symmetrie tussen muzikanten en niet muzikanten als ze naar muziek luisteren suggereert dat motorische training muziekperceptie beïnvloedt.
Intensief bezig zijn met muziek leidt dus tot breinplasticiteit, waarbij de beide hersenhelften beter met elkaar gaan communiceren en er meer symmetrische activiteit te zien is.

Mensen zijn geen stoomketels. Is het nodig om je boosheid te uiten, zodat je weer kunt kalmeren? Oftewel, werkt het met menselijke emoties net zoals met stoomketels? Eerst moet de stoom er af. Ik heb daarvoor geen overtuigend bewijs kunnen vinden. In plaats daarvan denk ik: mensen zijn geen stoomketels.

Klik hier om meer te lezen

Veel mensen hebben er wel eens last van: paniek en angstaanvallen. Het kan heel beangstigend zijn als je een dergelijke aanval krijgt. Heb jij er wel eens last van of ken je iemand die er wel eens last van heeft?

Dan is het boek Rewire your anxious brain, how to use neuroscience of fear to end anxiety, panic or worry misschien iets voor je. Het is de titel van een boek van Pittman en Karle.

In het boek beschrijven de auteurs dat er twee paden zijn in ons brein die leiden tot angstaanvallen. De ene weg loopt via de prefrontale cortex en ontstaat binnen ons bewustzijn door onze angstige gedachten. We maken ons zorgen, hebben angstige gedachten en zo roepen we zelf een paniekaanval op. De andere weg loopt via de amygdala en ontstaat buiten ons bewustzijn door triggers in de situatie. We staan voor een grote groep mensen om een presentatie te geven en opeens overvalt ons een diepe angst en paniek. We weten wel dat er geen gevaar dreigt, maar ons lichaam vertelt ons iets anders.

De meeste therapeuten reiken hun cliënten met paniekklachten hulpmiddelen aan om het pad via de prefrontale cortex te leren beheersen. Dus om rationele gedachten te hebben, anders naar je situatie te leren kijken. Maar heel veel angstaanvallen ontstaan juist door directe activatie van de amygdala. En de amygdala luistert niet naar rationele gedachten van de prefrontale cortex. Want de functie van angst die ontstaat door activatie van de amygdala is juist om het lichaam op de overleefstand te zetten.

Om alle rationele gedachten te overrulen. Om te gaan vechten of vluchten of bevriezen. Dus tegen iemand met paniekaanvallen zeggen dat hij rationeel moet gaan nadenken is onbruikbaar advies. In het boek leggen de auteurs uit dat je je amygdala over angst heen kan helpen en je je prefrontale cortex kunt inzetten om over angst heen te komen, maar dat beiden een verschillende aanpak vergen.

Help je prefrontale cortex over de angst heen
Je prefrontale cortex kan niet rechtstreeks een paniekaanval starten, maar doet dat via de amygdala en andere breinstructuren. Door angstige gedachten kun je via je prefrontale cortex een paniekaanval starten in je amygdala. Als je paniekaanval aan het ontstaan is naar aanleiding van je angstige gedachten, dan kun je het volgende doen:
1. Help jezelf herinneren dat het slechts een gevoel is. Je krijgt geen hartaanval en je word niet gek. Je lichaam reageert juist heel gezond op het gevoel dat het in gevaar is.
2. Maak je geen zorgen over je paniekaanval, maar leid jezelf af. Denk aan wat dan ook, als het maar niet je paniekaanval en je symptomen zijn.
3. Realiseer je dat anderen waarschijnlijk helemaal geen notie hebben van wat er met je gaande is, zij kunnen je verhoogde hartslag niet aan je zien.
4. Maar als je eenmaal volop in de paniekaanval zit, helpen deze prefrontale cortex tips niet en moet je overstappen op het kalmeren van je amygdala.

Help je amygdala over de angst heen
Als je amygdala in een paniek modus is, helpt het niet om tegen jezelf te zeggen dat je moet kalmeren. De amygdala luistert namelijk niet naar je prefrontale cortex maar schrijft in plaats daarvan aan je prefrontale cortex voor dat je moet vechten, vluchten of bevriezen. Dus, waarnaar luistert je amygdala wel? Vier dingen:
1. Diep ademhalen: diep en rustig ademhalen kalmeert je amygdala en de activiteit van je amygdala neemt af
2. Ontspanning van je spieren: gespannen spieren jagen de activiteit van de amygdala aan, dus ontspan je spieren zodat je paniekaanval korter duurt. Ontspan je kaken, je armen, je vuisten.
3. Fysieke inspanning: ga rustig lopen tijdens je paniekaanval, dan verbrand je het teveel aan adrenaline in je lichaam en je lichaam is toch al geneigd om te gaan vechten of vluchten dus kom tegemoet aan die behoefte door een eindje te gaan wandelen of rondjes te lopen op de plek waar je bent en moet zijn.
4. Vermijd de situatie niet. Als je vlucht van de situatie leer je je amydgala dat het inderdaad een terechte angstaanval was, omdat je in gevaar was. Blijf in de situatie en kalmeer en je amygdala leert dat er geen reden tot activatie is. Je amygdala kan namelijk leren van de situatie en je gedrag in de situatie

Verder lezen? Boek
Noot: Volgens de theorie van geconstrueerde emoties is angst en paniek niet zozeer een emotie die getriggerd wordt en altijd samengaat met activiteit rondom de amygdala, maar is angst en paniek een emotioneel concept dat gepaard kan gaan met een grote varieteit aan (brein)activiteit. Hier kun je meer lezen over haar theorie.

]