Veerkrachtig worden

Veerkrachtig worden is het thema van het nieuwste boek van George Bonanno, een onderzoeker en klinisch psycholoog aan de universiteit van Columbia, USA. Veerkracht is ontwikkelbaar en iedereen kan dingen gaan doen om veerkrachtig(er) te worden. Dit boek is nuttig en interessant voor iedereen die met gestreste mensen en met mensen die iets naars hebben meegemaakt werkt. Daarnaast is het boek ook nuttig en interessant voor iedereen die zijn eigen veerkracht wil ontwikkelen.

Veerkracht

Veerkracht is gedefinieerd als een patroon van voortdurende mentale gezondheid na een potentieel traumatische gebeurtenis, een stabiel pad van gezond functioneren door de tijd heen. Veerkracht na een potentieel traumatische gebeurtenis is een relatief nieuw onderzoeksfenomeen en het blijkt dat mensen veel veerkrachtiger zijn dan we vaak denken en dat we voortdurend overschatten hoeveel mensen zullen gaan lijden aan PTST na een traumatische gebeurtenis. Ann Masten beschreef de verrassende veerkracht van kinderen, die wordt gevonden in onderzoeken naar het effectief reageren op traumatische gebeurtenissen in de jeugd, als ‘ordinary magic’. Ook in Covid-tijd lijkt de verwachting te zijn dat de mentale gezondheid van veel mensen er enorm onder te lijden had, heeft en zal hebben, terwijl de uitkomsten uit de vele onderzoeken naar veerkracht ons juist reden geven daar stukken optimistischer over te denken.

Flexibiliteit

De meeste mensen komen goed door periodes van traumatische stress heen zonder ernstige of langdurige psychologische schade op te lopen. Er is echter niet 1 factor die daarin de doorslag geeft, niet 1 ding dat die veerkrachtig verklaart. In plaats daarvan is er een scala aan gedragingen en factoren die in de ene situatie helpen en in de andere situatie juist niet behulpzaam zijn. Het flexibel inzetten van verschillende gedragingen op verschillende momenten is wat werkt, en zo komt Bonanno tot de beschrijving van de flexibiliteitsmindset.

Flexibiliteitsmindset

De flexibiliteitsmindset is de overtuiging dat we in staat zijn om ons aan te passen aan de uitdagende omstandigheden waarin we zitten en dat we zullen doen wat nodig is om progressie te boeken. De flexibiliteitsmindset bestaat uit drie met elkaar samenhangende overtuigingen:

1. optimisme over de toekomst, omdat optimisme ons motiveert om iets te gaan doen om een gewenste positieve toekomst te bereiken
2. vertrouwen in onze capaciteit om het aan te kunnen, omdat dit ons aanzet tot een breder scala aan gedragingen en acties waardoor we eerder iets zullen vinden wat werkt
3. bereidheid om de bedreigende situatie te gaan zien als een uitdagende situatie, omdat hiermee een actie-georiënteerde houding gepaard gaat en de focus wordt verlegd van ‘hoe erg het is’ naar ‘wat we moeten doen om er doorheen te komen’

Deze drie overtuigingen zijn alledrie in samenhang nodig om tot veerkrachtig gedrag te komen. Dat veerkrachtige gedrag gaat in ons lichaam gepaard met de fysiologische processen van actie en adaptatie. Het construct van de flexibiliteitsmindset heeft raakvlakken met de groeimindset en met het concept stress hardiness, maar is niet helemaal hetzelfde. De flexibiliteitsmindset effent het pad om het harde werk aan te gaan dat nodig is om de stressor aan te pakken.

Samenhangend

De drie overtuigingen van de flexibiliteitsmindset voegen elk iets unieks toe aan de mix. Optimisme motiveert ons om te gaan werken aan een betere toekomst. De stressor zien als uitdagende situatie zorgt ervoor dat we gaan bedenken wat er aan de hand is en wat we moeten doen. Het vertrouwen dat we de stressor aankunnen helpt ons om de acties echt te gaan ondernemen. Uit onderzoeken blijkt dat de drie overtuigingen samen een synergetisch effect hebben waarbij het geheel meer is dan de som der delen. Wanneer ze er alledrie zijn ontstaat een pad, een traject, van veerkracht.

Flexibiliteitssequentie

Het proces waarmee we onszelf flexibel maken volgt een sequentie, de flexibiliteitssequentie. De eerste stap van die sequentie is context sensitiviteit. We moeten eerst weten wat de situatie is waarin we ons bevinden. Wat zijn de details van de situatie, welke contextuele nuances pikken we op, welke eisen stelt de situatie aan ons, welke veranderingen vinden er plaats? De tweede stap is repertoire. Dan bedenken we niet alleen wat we moeten doen, maar vervolgens ook waar we toe in staat zijn omdat we hulpmiddelen tot onze beschikking hebben die we kunnen inzetten. Wat ligt binnen onze mogelijkheden? Uiting geven aan je emoties of juist jezelf afleiden, je perspectief op de situatie veranderen of juist niet, de betekenis van een situatie veranderen of juist niet, oplossingsstrategieën bedenken en de situatie proberen te veranderen, dat zijn allemaal elementen in een repertoire die situationeel goed of juist niet goed werken. De derde stap in de sequentie is feedback monitoring. Dit is een voortdurend correctieproces: werkt het wat ik doe, wat werkt wel en wat werkt niet, hoe kan ik bijstellen? Als mijn strategie niet werkt is de situatie dan misschien licht veranderd waardoor ik weer iets anders moet gaan vinden dat werkt?

Veerkrachtig worden

Veerkrachtig worden is een proces dat we zelf in gang kunnen zetten. In een schema reikt Bonanno aan welke innerlijke spraak werkt om daar een begin mee te maken. Hij maakt onderscheid naar de flexibiliteitsmindset en de flexibiliteitssequentie. Daarnaast maakt hij onder andere onderscheid tussen innerlijke statements en gedistantieerde innerlijke spraak.

Self talk flexibiliteitsmindset

Self talk flexibiliteitssequentie

Veerkrachtig worden

Veerkrachtiger worden is mogelijk. In 2014 schreef ik een boek getiteld Progressie door zelfcoaching, waarin het onderzoek van Bonanno naar veerkracht een belangrijke pijler was. Met de progressiegerichte aanpak kun je je eigen veerkracht ontwikkelen en ook anderen helpen om veerkrachtiger te worden.