De illusie van moreel verval

De illusie van moreel verval. In Nature is een onderzoeksartikel gepubliceerd van Mastroiann en Gilbert, waarin bewijs wordt geleverd voor de illusie van moreel verval.

Moraliteit

Moraliteit verwijst naar hoe mensen elkaar behandelen, variërend van altruïstisch tot barbaars. Al sinds 1949 hebben onderzoekers mensen gevraagd naar hun mening over alledaags moreel gedrag. Is de moraliteit van hun buren acceptabel? Zijn mensen in het algemeen moreler geworden of juist minder? Denken mensen dat de samenleving de afgelopen decennia minder eerlijk en ethisch is geworden, meer, of dat er geen verandering is geweest in de mate waarin mensen zich eerlijk en ethisch gedragen?

Minder moreel

Het overgrote deel van de respondenten denkt consequent dat mensen nu minder moreel zijn dan vroeger. Hoewel ze zien dat er op bepaalde specifieke gebieden verbetering is in ons ethisch gedrag (zoals het niet meer accepteren van slavernij), geloven mensen over het algemeen dat de mensheid is afgegleden.

Persoon en generatie

Mensen geloven dat individuele mensen minder moreel zijn geworden. Minder eerlijk, minder behulpzaam. Ze denken ook dat opeenvolgende generaties minder moreel zijn geworden. Er is volgens hen een afname van moraliteit in de afgelopen 15 jaar.

Niet in mijn omgeving

Echter, als mensen gevraagd worden naar de moraliteit van mensen in hun directe omgeving, ontstaat een ander beeld. Ze denken namelijk niet dat de moraliteit van de mensen direct om hen heen is veranderd. Die zijn net zo moreel als vroeger. Dit geldt zelfs als er gevraagd wordt naar concrete situaties, zoals of ze het afgelopen jaar zijn aangevallen of beroofd, of dat ze een vreemde voor hebben laten gaan in de rij. Uit deze vragen blijkt dat er in werkelijkheid geen verval is in moraliteit en ethisch gedrag. Dus mensen geloven dat moraliteit in het algemeen is afgenomen, maar dat geldt niet voor henzelf (ze zijn zelf moreler geworden) en niet voor de mensen die ze persoonlijk kennen (die zijn net zo moreel gebleven).

Consequent

Deelnemers aan verschillende studies geloven consequent dat moraliteit is afgenomen, ongeacht het decennium en het land dat werd bestudeerd. Ze geloven dat de achteruitgang ergens begon rond de tijd dat ze zelf werden geboren en dat dit nog steeds voortduurt. Ze geloven dat de afname te wijten is aan zowel individuen die minder moraliteit vertonen naarmate de tijd verstrijkt als aan een afname van moraliteit over de generaties heen. Ze geloven dat de mensen die ze persoonlijk kennen en de mensen die vóór hen leefden uitzonderingen zijn op deze regel.

Negativiteitsbias

Deze illusie van moreel verval kan worden verklaard door twee psychologische fenomenen. Ten eerste is er de negativiteitsbias, waarbij mensen meer aandacht hebben voor negatieve informatie en de media deze neiging versterken door zich voornamelijk te richten op mensen die zich slecht gedragen. Hierdoor komen mensen meer negatieve informatie tegen dan positieve informatie over de moraliteit van “mensen in het algemeen”, wat kan verklaren waarom mensen geloven dat de huidige moraliteit relatief laag is.

Biased memory effect

Ten tweede is er het “biased memory effect”, waarbij negatieve gebeurtenissen uit het verleden vaker worden vergeten, verkeerd worden herinnerd (positiever) en hun emotionele impact hebben verloren. Dit kan verklaren waarom mensen geloven dat moraliteit in het verleden relatief hoog was.

Van wonderland naar woestijn

Deze twee fenomenen samen creëren de illusie van moreel verval. Doordat mensen snel negatieve voorbeelden opmerken, kunnen ze gaan geloven dat ze in een morele woestijn leven. Door de vertekende herinnering van informatie over moraliteit in het verleden kan dat verleden lijken op een moreel wonderland. Wanneer mensen in een woestijn zich herinneren dat ze in een wonderland waren, kunnen ze natuurlijk concluderen dat het landschap is veranderd.

Minder hulp

Deze illusie van moreel verval kan ervoor zorgen dat mensen minder vertrouwen op de vriendelijkheid van vreemden en minder geneigd zijn om hulp te vragen. Hierdoor zijn ze mogelijk vatbaarder voor manipulatie door kwaadwillende personen. De illusie van moreel verval kan een sterke invloed hebben op ons denken en gedrag. Het besef dat deze perceptie een illusie is, kan echter belangrijke voordelen met zich meebrengen.

Groter vertrouwen

Allereerst kan het besef van de illusie van moreel verval leiden tot een groter vertrouwen in de moraliteit van mensen om ons heen. Als we erkennen dat de meeste mensen in onze directe omgeving net zo moreel zijn gebleven als voorheen, kunnen we onze relaties en interacties met anderen met meer vertrouwen en positiviteit benaderen. Dit kan leiden tot een versterking van sociale banden en een bevordering van een gezonde en ondersteunende gemeenschap.

Bescherming tegen manipulatie

Daarnaast kan het bewustzijn van de illusie van moreel verval ons beschermen tegen negatieve beïnvloeding. Wanneer we ons realiseren dat onze perceptie van morele achteruitgang gebaseerd kan zijn op vooringenomenheid en selectieve blootstelling aan informatie, worden we minder vatbaar voor manipulatie door kwaadwillende actoren die deze illusie kunnen uitbuiten. We kunnen kritischer en objectiever kijken naar berichtgeving in de media en andere bronnen van informatie, waardoor we beter in staat zijn om weloverwogen beslissingen te nemen en onze eigen morele kompas te volgen.

Morele samenleving

Bovendien kan het besef van de illusie van moreel verval ons aanmoedigen om actiever te streven naar het bevorderen van moraliteit en ethisch gedrag in onze samenleving. Als we erkennen dat er geen intrinsieke neiging is tot moreel verval, kunnen we ons richten op het cultiveren van positieve morele waarden en het bevorderen van solidariteit, empathie en mededogen. We kunnen collectieve inspanningen ondersteunen die gericht zijn op het versterken van sociale steunsystemen, het bevorderen van ethisch leiderschap.

Illusie van moreel verval

Het besef dat het verval van moraliteit een illusie is, stelt ons in staat om met meer vertrouwen en optimisme naar de wereld om ons heen te kijken. Het stelt ons in staat om onze relaties te versterken, ons te beschermen tegen negatieve invloeden en actief bij te dragen aan een moreel veerkrachtige samenleving.