De afgelopen weken las ik het boek van La Guardia ‘Self determination theory in practice: how to create an optimally health care environment. La Guardia is onderzoeker met expertise in zelfdeterminatietheorie en de toepassingen ervan in gezondheidszorg en welbevinden. In het boek beschrijft zij hoe zij de principes van de zelfdeterminatietheorie benut in haar werk met cliënten met gezondheidsklachten. Ze heeft SDT-behandelingen ontwikkeld voor mensen die chronisch ziek zijn (kanker, diabetes, overgewicht, hart- en vaatziekten) en voor mensen bijvoorbeeld na een hartaanval proberen te herstellen en leven met de consequenties ervan.Klik hier om meer te lezen

De zelfdeterminatietheorie is een veelomvattende theorie over motivatie. In dit artikel vind je een overzicht in vogelvlucht.

Klik hier om meer te lezen

Deze week vroeg iemand me over de publicaties van Dan Pink en wat mijn mening daarover is. Hieronder zet ik een paar dingen op een rij, ten aanzien van Dan Pinks terminologie en de gehanteerde termen en definities in de zelfdeterminatietheorie.

Klik hier om meer te lezen

De zelfdeterminatietheorie is een theorie over motivatie en menselijk welbevinden. Ed Deci en Richard Ryan stonden aan de wieg van dit onderzoeksdomein en anno 2016 zijn er daarbinnen honderden en honderden studies gedaan.Klik hier om meer te lezen

Dysvik en Duvaas (2014) geven drie praktische implicaties van zelfdeterminatietheorie voor de aanpak van ontwikkelingsactiviteiten zoals trainingen. Die drie praktische implicaties zijn deze:

1. Neem de perceptie van medewerkers als uitgangspunt. Zorg ervoor dat de medewerkers de training ervaren als van hoge kwaliteit en goed gestructureerd. Zorg dat medewerkers de relevantie van de inhoud van de training voor hun werk zien (Dysvik en Durvaas, 2008).
2. Zorg dat de ontwikkeling en training vanuit de individuele behoefte van de medewerker wordt vormgegeven. Dat kan via feedback, mentoring, job rotation, persoonlijke ontwikkelactiviteiten en training. Zorg voor autonomie-ondersteuning door een duidelijke rationale te geven waarom de taak en het gewenste gedrag belangrijk is en hoe training daaraan kan bijdrage. Zorg voor een werkrelatie met de medewerker die gekenmerkt wordt door keuzemogelijkheden en flexibiliteit (in plaats van controle en druk). Leg uit waarom de training plaatsvindt, geef een duidelijke en goede onderbouwing en help elke deelnemer de inhoud van de training te relateren aan zijn bestaande kennis en relevantie voor zijn eigen werk.
3. Zorg dat de ontwikkelactiviteiten congruent zijn met alle andere HR-instrumenten en met de stijl van leidinggeven. Zorg voor een stijl van leidinggeven waarin de drie basisbehoeften van mensen op de werkplek worden vervuld (autonomie, competentie en verbondenheid). Dat is niet alleen een voordeel ten aanzien van de effectiviteit van de training, maar ook een voordeel voor het algemeen welbevinden van medewerkers in hun werkomgeving.

In dit stukje schreef ik over inwendig protest bij verplichte deelname aan een training. Interessant in dat licht is het longitudinaal onderzoek van Becker, McEvany en Kortunbruck (2010) waaruit het volgende blijkt. Als mensen meedoen met een training vanuit een gecontroleerde motivatie (beloning of straf of druk om mee te doen) kan dit op korte termijn de inspanning en het doorzettingsvermogen intensiveren, maar resulteert dit op langere termijn in slechtere trainingsresultaten en slechter trainingsrendement. Verplichte deelname aan trainingen hangt dus samen met slechte leerresultaten.

Voorwaardelijke condities voor welbevinden. SDT definieert de basisbehoeften als noodzakelijke voorwaarden voor menselijk welzijn, groei en bloei. Is de vervulling van de psychologische basisbehoeften echt een voorwaarde voor floreren? Is de frustratie van die psychologische basisbehoeften echt een voorwaarde voor onwelbevinden? In dit artikel schreef ik al iets over de noodzakelijke voorwaarde analyse, die sinds kort wordt gebruikt door zelfdeterminatietheorie-onderzoekers om antwoorden te vinden op dit soort vragen. Olafsen et al (2025) schreven een artikel waarin ze tot nieuwe richtinggevende ideeën komen.

De noodzaak van psychologische basisbehoeftenvervulling. De zelfdeterminatietheorie (SDT) stelt dat alle mensen drie psychologische basisbehoeften hebben, de behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid. Het woord basisbehoefte verwijst naar een noodzaaklogica. De vervulling van de psychologische basisbehoeften is een voorwaarde voor menselijk floreren. De basisbehoeften zijn als het ware de psychologische voedingsstoffen die noodzakelijk zijn voor effectief en gezond functioneren, anders dan de piramide van Maslow lijkt te suggereren.

Creative Awareness Theory: ADHD door de lens van SDT. Er is een artikel verschenen van Champ et al (2024) over ADHD. In dit artikel presenteren de onderzoekers een nieuwe theorie, waarbij ze ADHD door de lens van de zelfdeterminatietheorie bekijken. Deze invalshoek doet meer recht aan de variëteit die er bestaat in hoe mensen met ADHD functioneren. De theorie geeft nieuwe aanknopingspunten voor hoe mensen met ADHD kunnen floreren en ze optimaal kunnen functioneren.

Opvoeding: ondersteun de autonomie én voorkom psychologische controle. De zelfdeterminatietheorie laat zien dat er sprake is van een duaal proces van psychologische basisbehoeften-ondersteuning en -frustratie. Dat wil zeggen dat wat je niet doet even relevant is als wat je wel doet in de omgang met anderen. In een meta-analyse hebben Bradshaw et al vijf hypothesen onderzocht en gekeken of de duale procesbenadering ook opgaat in de opvoeding. Hebben kinderen baat bij autonomie-ondersteuning én tegelijkertijd baat bij de afwezigheid van psychologische controle?

Rationales in termen van eigen belang. In David Yeager’s net verschenen boek 10-25 beschrijft hij hoe volwassen vaak als marketeers proberen om adolescenten te motiveren om te leren. Een leerling moet een wiskunde-opgave maken en docenten proberen de opgave leuker te maken door hem te linken aan een persoonlijke interesse. Als een leerling houdt van voetbal, dan wordt de wiskunde-opgave bijvoorbeeld toegespitst op de snelheid waarmee een bal op de goal keeper afkomt. Maar Yeager stelt: relevantie is niet besmettelijk. Voetballen is leuk, een wiskunde-opgave maken over voetbal is alleen leuk als je wiskunde leuk vindt.