Gemiste progressiekansen

Gemiste progressiekansen. Zo is het nu eenmaal. Dit is de realiteit, en dus hoort het zo en blijft het zo. Uit die zinnen spreekt een perspectief dat ik associeer met gemiste progressiekansen. Er spreekt een evidentie uit, een soort gelaten ‘realisme’. De aanpak werkt niet, maar toch blijven we het doen. Een voorbeeld.

Verplichte trainingen

Een voorbeeld van ‘zo is het nu eenmaal’ is de acceptatie van verplichte trainingen. Ze werken vaak helemaal niet, maar toch wordt het normaal gevonden om ermee door te gaan. Zo vertelde een zzp-er me laatst dit: ‘Ik ben zzp-er en nu wil mijn opdrachtgever me verplichten om een reeks van trainingen te volgen die ik niet nuttig vind. In het team zijn alle medewerkers verplicht om de trainingen te volgen en mijn opdrachtgever stelt dat ik, en mijn collega-zzp-ers, nu ook mee moeten doen. Ik ben het daar niet mee eens. Inhoudelijk heb ik de trainingen niet nodig en ik geef vanuit mijn zelfstandige positie vorm aan mijn eigen ontwikkeling. De opdrachtgever was niet gevoelig voor mijn argumenten en veegde ze van tafel. Hij voegde er nog dreigend aan toe dat hij mijn facturen betaalde….Ik ga nu stoppen met deze opdracht, ook al komen ze mensen tekort en kunnen ze mijn inzet niet missen.’ Verplichte trainingen zijn vaak niet nodig en zijn ook vaak een slecht idee. Lees hier enkele gedachten over waarom verplichte trainingen vaak geen goed idee zijn.

Evident

Maar het komt juist wel veel voor dat mensen verplicht naar trainingen worden gestuurd. En mensen praten er soms over alsof, omdat het veel voorkomt, het daarmee ook evident is dat het zo moet zijn en zo blijft. Een trainer bij een commercieel trainingsbureau zei het laatst zo: ‘Verplichte trainingstrajecten leiden tot grote opdrachten (veel sessies). En de deelnemers zitten met weerstand in de trainingsessies, en dat werkt inderdaad slecht, maar ja, commerciële belangen he, je moet toch geld verdienen.’ De overtuiging die uit dit perspectief spreekt lijkt te zijn dat je moet kiezen tussen geld en kwalitatief goed werk. Alsof het of het ene moet zijn (geld) of het andere (principes). Maar er is een situatie denkbaar waarin je met behoud van je principes, voldoende geld verdient. Dan verdien je geld met kwalitatief goed werk. Door te doen alsof verplichte trainingen een noodzakelijk kwaad zijn mis je progressiekansen.

Benutte progressiekans

Een voorbeeld van het wel benutten van een progressiekans is een onderwijsorganisatie. De directie van deze school is afgestapt van verplichte studiedagen voor docenten. In deze school wordt de progressiegerichte aanpak al een tijdje benut en de directie realiseerde zich dat de verplichte studiedagen op gespannen voet stonden met hun progressiegerichte visie op onderwijs. Er zat al keuzemogelijkheden in de studiedagen, mensen konden kiezen uit workshop a of b, maar het gemopperd en de weerstand waren er niet voldoende mee opgelost. Men ervoer de studiedagen toch als een moetje. Het vele gemopper tijdens de verplichte studiedagen stond in contrast met de wens om een lerende organisatie te zijn, waarin docenten zelf ook autonoom gemotiveerd waren om te blijven leren en ontwikkelen. De directie nam het moedige besluit om verplichte studiedagen af te schaffen, terwijl ze tegelijkertijd bleven sturen op de verwachting dat iedere docent zich bleef ontwikkelen.

Autonomie binnen kaders

De directie besloot gedurende het schooljaar lesvrije dagen in te plannen, waarop een keuze aan workshops en leeractiviteiten werd aangeboden. Mensen konden inschrijven op die onderwerpen. Maar dat hoefde niet. Ze konden er ook voor kiezen om de dag op een andere manier in te vullen. Bijvoorbeeld door individueel of in de eigen sectie met een onderwerp aan de slag te gaan dat belangrijk voor ze was. De opbrengst van deze autonomie-ondersteunende aanpak is dat de lesvrijedagen nu worden ervaren als interessant en zinvol. Er is een aanbod, maar je hoeft er geen gebruik van te maken. De docenten die kiezen voor bepaalde workshops en leeractiviteiten stappen autonoom gemotiveerd de sessies in, wat gepaard gaat met diepgaander leren, verbondenheid met collega’s en psychologisch en fysiek welbevinden. Soms kiezen bepaalde secties ervoor om een studiedag te benutten om met elkaar vorm te geven aan de belangrijk thema, zoals onderwijsontwikkeling. Sommige docenten kiezen voor individuele coaching of individueel uitwerken van een thema waarin ze zich willen ontwikkelen. De docenten voelen zich serieus genomen. Ze hoeven niet naar workshops waar ze niet heen willen. Zo gaf de directie autonomie binnen kaders.

Zo is het nu eenmaal

Met een ‘zo is het nu eenmaal’-perspectief accepteren we vermoedelijk slechte situaties alsof er geen progressie mogelijk is. Andere voorbeelden zijn het autoritair optreden tegen pubers, straffen uitdelen in de klas, in conflict komen met je opgroeiende kinderen, vlees eten. Omdat het vaak gebeurt, moet het zo zijn. Dit soort ‘realisme’ kan leiden tot gemiste progressiekansen.