Science denial is een net verschenen boek van Gale Sinatra en Barbara Hofer. In dit boek beschrijven zij wat wetenschapsontkenning is, hoe het ontstaat en wat we eraan kunnen doen. In het laatste hoofdstuk van het boek geven ze een handleiding voor het adresseren van wetenschapsontkenning, twijfel aan wetenschappelijke kennis en weerstand tegen wetenschappelijke feiten.

Vatbaarheid

Mensen zijn vatbaar voor onbegrip, weerstand en twijfel ten aanzien van wetenschappelijke kennis. De vijf psychologische fenomenen die een rol spelen bij onze vatbaarheid daarvoor zijn cognitieve biases, epistemische cognitie, sociale identiteit, gemotiveerd redeneren en emoties.

Cognitieve biases

Cognitieve biases zijn de mentale shortcuts die mensen geneigd zijn te nemen. Confirmation bias, bijvoorbeeld, is onze tendens om informatie op te zoeken die bevestigt wat we al geloven, om informatie te interpreteren op een manier die in lijn ligt met wat we al geloven en om informatie te onthouden die in lijn ligt met wat we al geloven. Daarnaast zijn mensen regelmatig geneigd te overschatten wat ze weten en bestaat de bias om informatie die het makkelijkst beschikbaar is ook het meeste gewicht toe te kennen (availability heuristic). Onze cognitieve biases werken het adopteren van nieuwe wetenschappelijke kennis die tegengesteld is aan wat we denken dat waar is tegen.

Epistemische cognitie

Epistemische cognitie refereert aan onze overtuigingen ten aanzien van wat kennis is en hoe kennis tot stand komt. Zo kan iemands epistemische cognitie gekenmerkt worden door denken in termen van goed of fout, zwart of wit (dualisme). Mensen met een dergelijke kijk op kennis hebben een lage tolerantie voor de ambiguïteit die ontstaat als kennis zich ontwikkelt. Dan is er multiplistische cognitie, waarbij mensen geloven dat kennisclaims niet meer zijn dan een range aan meningen die allemaal even valide zijn. En tenslotte is er de evaluatieve epistemische cognitie, waarbij mensen ervan uitgaan dat kennis tentatief is en zich ontwikkelt en dat er evidence-based criteria zijn die we kunnen hanteren om de juistheid van expertise te evalueren. Alleen die laatste manier van denken stimuleert het adopteren van nieuwe wetenschappelijke inzichten.

Gemotiveerd redeneren

Gemotiveerd redeneren betekent dat de overtuigingen die mensen al hebben hun denken beïnvloeden op een manier waar ze zich zelf vaak niet eens van bewust zijn. Mensen redeneren naar een conclusie die ze bevalt toe. Die reeds bestaande overtuigingen kunnen er bijvoorbeeld toe leiden dat mensen op basis van dezelfde data tot heel verschillende conclusies komen. De sociale identiteit die mensen hebben is een onderligger van dat gemotiveerd redeneren.

Sociale identiteit

Mensen identificeren zich namelijk met een bepaalde sociale groep en zijn geneigd om de groepsmening over te nemen en hun eigen mening in lijn te brengen met wat de groep vindt. Het kan erg veel spanning oproepen om tegen de mening van je sociale groep in je gedrag juist in lijn te brengen met wetenschappelijke kennis.

Emoties

Emoties spelen een belangrijke rol bij het opnemen van nieuwe informatie. Negatieve emoties sluiten ons en voorkomen dat we diepgaand leren terwijl positieve emoties ons openen en ons nieuwsgierig maken naar die nieuwe informatie. Als wetenschappelijke informatie sterke negatieve emoties oproept hebben mensen de neiging om zich ervoor af te sluiten. Positieve emoties helpen om nieuwe wetenschappelijke kennis te accepteren en te willen gaan begrijpen.

Wat je kunt doen

Dus wat kun je zelf doen om je eigen vatbaarheid voor wetenschapsontkenning te verminderen? Individueel kunnen mensen bij zichzelf waardering voor de waarde van wetenschap cultiveren, door bijvoorbeeld kennis te nemen van hoe wetenschappelijke kennis tot stand komt en door wetenschappelijke kennisverwerving te volgen. Daarnaast kunnen individuen proberen om hun eigen cognitieve biases te herkennen en tegenmaatregelen te nemen, bijvoorbeeld door bewust informatie op te zoeken die tegen hun huidige overtuigingen ingaat. Individuen kunnen zichzelf ook trainen in kritisch redeneren en in het opzoeken en evalueren van wetenschappelijke claims en hun bronnen. En mensen kunnen zich bewust worden van hun eigen emoties wanneer ze bepaalde informatie tot zich nemen en zich realiseren dat de emoties die ze ervaren invloed heeft op hoe ze de informatie verwerken (en verwerpen of aannemen).

Twee kanten

Iets anders dat we kunnen doen is bewust kiezen wanneer het goed is om ‘beide kanten’ van een zaak ruimte te geven. Twee kanten van een zaak belichten is goed wanneer we meningen uitwisselen, maar niet wanneer het over wetenschappelijke kennis gaat. Wanneer 98% van de experts op een bepaald gebied tot een bepaalde conclusie komen is het niet correct om bijvoorbeeld in een interview evenveel gewicht toe te kennen aan een wetenschapper die tot de 98% behoort en een wetenschapper die tot de 2% behoort. Immers, individuen die geen experts zijn komen dan logischerwijze tot de `foutieve conclusie dat ‘de wetenschap er nog niet uit is’.

Science Denial

Wetenschapsontkenning verdient ieders aandacht. We zien de consequenties van wetenschapsontkenning en weerstand tegen wetenschap immers in prangende problemen die de wereld heeft terug. Vaccinaties, klimaat, om er maar twee te noemen. Dit boek geeft praktische aanknopingspunten voor wetenschapsjournalisten, politici, docenten en individuen die zelf beter willen leren communiceren over wetenschappelijke kennis met anderen en hun eigen denken over wetenschappelijke kennis willen verbeteren.