Progressie in het hanteren van agressie
Vermoedelijk is het in diverse contexten belangrijk om progressie te gaan boeken in het hanteren van agressie. Agressie kan onze samenleving tot stilstand doen komen, kan scholen onveilig maken en kan een treinreis tot een gevaarlijke activiteit reduceren. Veelvoorkomende manieren van reageren op agressie en geweld zijn het proberen te blijven praten met de agressor, het tolereren van de agressie en het autoritair en controlling onderdrukken van de agressor.
Trainingen Progressiegericht Werken |
Agressie in de klas
Een docent bracht vorige week in de training progressiegericht lesgeven een situatie in die hij eens had meegemaakt. Een leerling in het lokaal naast hem was helemaal door het lint gegaan. De leerling schopte om zich heen, sloeg andere leerlingen, pakte een tafeltje op en gooide dat door de klas en wilde achter een andere leerling aangaan om die in elkaar te slaan. De docent van die klas probeerde de leerling te kalmeren, maar dat lukte totaal niet. De docent die in mijn training zat was het lokaal ingelopen en had zijn armen om de agressieve leerling geslagen zodat die niet meer kon bewegen. Kalm aan, had hij gezegd en hij had de leerling niet losgelaten tot die stopte met om zich heen te schoppen. De docent vroeg zich af of die actie wel progressiegericht genoemd kon worden.
Gedogen van agressie
Ja, het stoppen van agressie past zeker bij de progressiegerichte aanpak en is er een belangrijk onderdeel van. Progressie boeken in een situatie van agressie zit hem immers in het beschermen van de veiligheid van anderen en het voorkomen van escalatie. Vaak zal dat met goed gekozen woorden kunnen lukken, maar soms is het nodig om de agressie acuut te doen stoppen. Het tolereren en gedogen van agressie heeft enorm slechte effecten: je normaliseert het agressieve gedrag als acceptabel, omstanders die zien dat de agressie wordt gedoogd kunnen zelf ook agressiever gaan worden, het agressieve gedrag van de agressor zal niet verminderen en neemt wellicht zelfs toe, er ontstaat angst en een afnemend vertrouwen dat degenen die de leiding zouden moeten hebben grenzen stellen zodat de veiligheid voor anderen gewaarborgd blijft.
Autoritair stoppen van agressie
Maar hoe stop je agressie op zo’n manier dat je de boel niet erger maakt, en dat er daadwerkelijk progressie wordt geboekt? Uit onderzoek van Moller en Deci komen indicaties dat een autoritaire, controlling manier van het reageren op agressie diezelfde agressie juist kan versterken. Waarschijnlijk is een van de mechanismen die daaraan ten grondslag ligt het proces van ontmenselijking. Dat betekent dat de persoon zowel anderen als zichzelf meer gaat ervaren als machines/robots en minder gaat ervaren als levende autonome mensen. De onderzoekers vonden twee belangrijke patronen:
- er is een relatie tussen de ervaring van interpersoonlijke controle en een neiging tot interpersoonlijk geweld.
- er is een relatie tussen de ervaring van interpersoonlijke controle en de ervaring van ontmenselijking.
Averechts
Het beantwoorden van agressie met autoritaire, boze tegen-agressie en dwang door autoriteitsfiguren zoals politici, leidinggevenden, docenten en ouders zou wel eens negatieve consequenties kunnen hebben: toenemende agressie en toenemend geweld, doordat de geweldspleger de autoriteitsfiguur en zichzelf gaat zien en ervaren als machine/robot. Er is een andere manier van het doen stoppen van het geweld die veelbelovender is.
Vastberaden ingrijpen
Uit onder andere onderzoek van Assor et al blijkt bijvoorbeeld dat het combineren van vastberaden ingrijpen en een autonomie-ondersteunende follow-up leidt tot afnemende agressie op school. Het vastberaden ingrijpen heeft als functie om de agressie en het geweld direct te doen stoppen. De docent die de agressieve leerling vastpakte zodat hij geen schade meer kon aanrichten zorgde ervoor dat het geweld meteen stopte. Deze docent ging niet schreeuwen, ging de leerling niet slaan, was zelf niet agressief, maar handelde zo dat de andere leerlingen weer veilig waren en de agressieve leerling niemand meer pijn kon doen. Door vastberaden in te grijpen in situaties waarin mensen andere mensen in gevaar brengen krijgt iedereen de informatie dat het agressieve gedrag niet wordt getolereerd en dat er consequenties zijn wanneer iemand zich gewelddadig gedraagt.
Logische consequenties
Die consequentie heeft niet de functie van wraaknemen, straffen, zorgen dat de agressor gaat lijden. De consequentie is wel een logisch en noodzakelijk antwoord op het geweld. Bijvoorbeeld door een agressieve leerling te schorsen, een gewelddadige leerling de klas uit te sturen of een agressieve burger op te sluiten. Nadat het geweld is gestopt kan een dialoog worden gestart waarin de psychologische basisbehoeften van de persoon die eerder gewelddadig was direct weer worden vervuld. Via progressiegericht sturen bijvoorbeeld. Zonder het direct stoppen van agressie en geweld en zonder het doorvoeren van logische consequenties geldt in een samenleving het recht van de gewelddadigste. Op school, in organisaties, in de trein en op de snelweg.
Trainingen Progressiegericht Werken |