In ‘Contemporary theories of learning’ beschrijft Illeris een leertheorie. Hij definieert leren als volgt: leren is elk proces dat in levende organismen leidt tot permanente verandering van capaciteiten, waarbij dat proces niet uitsluitend afhangt van biologische rijping (Illeris, 2007).

Alle psychologische, biologische en sociale condities die betrokken zijn bij het leren moeten een onderdeel zijn van een allesomvattende en coherente theorie over leren, aldus Illeris.

Bron: Contemporary theories of learning, Ileris

In het midden staat het leren zelf, inclusief de leerprocessen en leerdimensies, verschillende typen van leren en de barrières die kunnen voorkomen. Dit zijn centrale elementen in het begrijpen van leerprocessen. Dan zijn er specifieke interne en externe condities die niet alleen het leren beïnvloeden maar ook direct betrokken zijn bij het leerproces. En tenslotte bevat zijn model de diverse toepassingsmogelijkheden, zoals pedagogie en leerbeleid.

Twee fundamentele processen

Al het leren impliceert de integratie tussen twee verschillende processen:

  1. de externe interactie tussen degene die leert en zijn omgeving (sociaal, cultureel, materieel).
  2. de interne psychologische processen van elaboratie en verwerving van kennis en vaardigheden.

Veel leertheorieën focussen slechts op een van deze twee processen. Behaviourisme en cognitieve leer theorieën bijvoorbeeld focussen alleen op de interne psychologische processen. Moderne sociale leer theorieën focussen juist weer grotendeels op de externe interactionele processen. Maar beide processen zijn uiteraard beide actief betrokken bij elk leren.

De drie dimensies van leren

Illeris onderscheidt drie dimensies van leren:

  1. de omgeving: in welke context wordt er geleerd (externe interactie).
  2. de inhoud: wat wordt er geleerd. Het gaat hier om kennis en vaardigheden maar ook om meningen, inzichten, betekenisgeving, attitudes, waarden, manieren van gedragen, methoden, strategieën et cetera (intern psychologisch proces).
  3. de aansporing: de mentale energie die nodig is voor het leerproces. Het gaat hier om gevoelens, emoties, motivatie en vrijwilligheid (intern psychologisch proces).

SDT en Illeris

De zelfdeterminatietheorie en de leertheorie van Illeris sluiten goed op elkaar aan. SDT beschrijft welke condities in de omgeving het leren stimuleren en faciliteren versus leiden tot stagnatie en weerstand bij het individu. Zo kan een docent die autonomie-ondersteunend les geeft een hoge kwaliteit van motivatie voor de inhoud van de les stimuleren bij de student, terwijl diezelfde inhoud door de student als oninteressant en onbruikbaar kan worden ervaren wanneer de docent chaotisch lesgeeft of autoritair lesgeeft.

Meer over de inhoud van leren vind je bijvoorbeeld hier: de goal contents theory

Meer over de omgevingsfactoren en de interne psychologische processen die aansporen tot leren vind je bijvoorbeeld hier:

De leertheorie van Illeris helpt bij het ontwerpen van leeractiviteiten. Een voorbeeld van het benutten van de diverse dimensies en SDT-principes bij het ontwerpen van een les of training vind je hier

Meer over vier typen leren die Illeris onderscheid vind je hier.