Heeft autonomie-ondersteuning op school wel zin?

Heeft autonomie-ondersteuning op school wel zin? Docenten die een autonomie-ondersteunend leerklimaat proberen te creëren in hun klassen vragen zich soms af of dat wel nut heeft. Hun pessimistische gedachte is dan dat autonomie-ondersteuning op school weinig zoden aan de dijk zal zetten wanneer er bij de leerlingen thuis geen sprake is van autonomie-ondersteuning. Onderzoek van Cheon et al (2024) geeft reden voor optimisme.

Autonomie-ondersteunende docenten

In het onderzoek kreeg een experimentele groep docenten een workshop in autonomie-ondersteunend lesgeven en een andere groep docenten was de controle groep. De prosociale gedragingen van leerlingen in de twee groepen werd vervolgens op vier momenten gemeten. Ook werd gekeken naar de autonomie-ondersteuning die de leerlingen ervoeren van hun docenten en hun ouders. De onderzoekers zagen dat er twee overloopeffecten te zien waren in de experimentele groep.

Overloopeffect 1: pay it forward

Het eerste overloopeffect was het “pay it forward”-effect. Het bleek dat de leerlingen die autonomie-ondersteuning ervoeren bij hun docent, zelf ook meer autonomie-ondersteuning gingen geven in een andere relatie. Volgens de onderzoekers ligt een ervaring van behoeftebevrediging ten grondslag aan dit effect.

Overloopeffect 2: the rich get richer

Het tweede overloopeffect was een “verspreiding”- of “the rich get richter”-effect. Hierbij maakte het ontvangen van autonomie-ondersteuning in één relatie (van de docent) het waarschijnlijker dat iemand ook autonomie-ondersteuning in een andere relatie zou ontvangen. De onderzoekers vonden dat verhoogde sociale competentie en verbeterde interacties met leeftijdsgenoten de mechanismen waren die dit effect ondersteunden.

Twee hoofdbevindingen

In hun onderzoek kwamen de onderzoekers tot twee hoofdbevindingen. Ten eerste rapporteerden leerlingen van leraren in de experimentele conditie meer prosociaal gedrag dan de leerlingen in de controleconditie. Dit prosociale gedrag maakte het vervolgens mogelijk en stimuleerde een grotere waargenomen autonomie-ondersteunend ouderschap. Een andere interessante bevinding was dat de beoordelingen van leraren over het prosociale gedrag van leerlingen halverwege het jaar sterk overeenkwamen met hoe de leerlingen zelf hun prosociaal gedrag beoordeelden.

Verspreiden van autonomie-ondersteuning

Deze relatie-overloopeffecten en de rollen van zowel leraren als ouders zijn erg belangrijk voor praktische toepassingen, zo stellen de onderzoekers. Het verspreiden van autonomie-ondersteuning onder iemands relatiepartners kan enorm waardevol zijn in het leven van een adolescent, omdat het ontvangen van autonomie-ondersteuning bijdraagt aan betrokkenheid, initiatief, leren, vaardigheidsontwikkeling, een positief zelfbeeld, prestaties, prosociaal gedrag en positieve emoties en welzijn. Leerlingen die autonomie-ondersteunend onderwijs ontvangen, ervaren merkbare en ondersteunde veranderingen in hun motivatie, betrokkenheid, leren, gedrag en welzijn. Deze veranderingen zijn vaak duidelijk te zien voor leraren, ouders en anderen.

Docenten kunnen beginnen

Docenten kunnen dus vermoedelijk optimistisch zijn over de effecten van hun autonomie-ondersteunende lesstijl op het leven van leerlingen, ook wanneer ze vermoeden dat de ouders of leeftijdsgenoten nog geen autonomie-ondersteuning bieden. Dit onderzoek geeft indicaties dat de positieve effecten die er zijn voor leerlingen, op termijn wel eens zouden kunnen leiden tot positieve effecten bij die leerlingen thuis en met leeftijdsgenoten.