Iedereen moet wel eens iets doen, dat hij niet zo leuk of interessant vindt. Dat begint al van jongs af aan. Het kind wil liever spelen, omdat dat leuk is, maar moet zijn kleren aan, omdat de school zo meteen begint. Als we ouder worden, is dat niet anders.

Moeten

De cliëntbegeleider gaat liever een spelletje doen met de bewoner, maar moet het registratiesysteem invullen, zodat de volgende dienst goed geïnformeerd kan starten. De zijinstromer wil liever voor de klas staan, maar moet naar de opleiding om zijn lesbevoegdheid te halen, omdat hij zonder lesbevoegdheid in de toekomst geen les meer mag geven.

Er zijn grofweg twee manieren waarop de persoon de motivatie kan gaan opbrengen om te gaan doen wat er moet gebeuren.

Inwendig protest

De ene manier is onder inwendig protest. Het kind doet stampvoetend zijn kleren aan en snauwt naar zijn broertje, omdat hij baalt. De cliëntbegeleider gaat inwendig mopperend achter de computer zitten en is slaakt een geërgerde zucht als hij zijn weg weer eens niet kan vinden in het nieuwe registratiesysteem.

De zijinstromer vult vol tegenzin zijn portfolio in en vraagt zich inwendig spottend af of degene die zijn werk gaat beoordelen eigenlijk zelf wel eens voor de klas heeft gestaan. De kwaliteit van motivatie is bij alle drie laag. Het uitvoeren van de activiteit gaat gepaard met een slecht gevoel, het kost ze energie en ze maken zich er zo snel mogelijk van af. De volgende keer dat de activiteit moet worden verricht, hebben ze er nog minder zin in dan nu al het geval was en de weerstand groeit.

Belang en waarde

De andere manier is omdat ze een waarde of belang zien in de activiteit. Het kind begrijpt dat hij op school dingen leert waar hij slimmer van wordt, zodat hij zo over een tijdje zelf een boekje kan lezen. Ook al zou het kind liever doorspelen, hij doet zijn kleren zonder mopperen aan, omdat hij het belang van naar school gaan onderschrijft.

De cliëntbegeleider begrijpt dat het goed registreren van cliëntgegevens zowel voor de overdracht van het werk nodig is, als ook voor het financiële voortbestaan van de organisatie.  Ook al zou de cliëntbegeleider liever het spelletje doen met de bewoner, hij kiest ervoor om achter de computer te gaan zitten, omdat hij het belang ervan onderschrijft.

De zijinstromer begrijpt dat hij moet kunnen aantonen dat hij de competenties om voor de klas te staan in huis heeft, zodat zijn school hem in dienst kan houden omdat hij een lesbevoegdheid heeft. Ook al zou hij liever de tijd besteden aan de kinderen, hij kiest ervoor om aan zijn portfolio te werken, omdat hij het belang ervan begrijpt.

Geïnternaliseerd

De kwaliteit van motivatie is bij alle drie hoog, ook al vinden ze het niet leuk wat ze aan het doen zijn. Het uitvoeren van de activiteit gaat gepaard met een goed gevoel, het geeft ze voldoening om wat ze doen goed te doen en hun aandacht is bij wat ze doen. De volgende keer dat de activiteit moet worden verricht, wordt het zelfs makkelijker en in de loop der tijd krijgen ze er misschien zelfs plezier in. De hebben de waarde van het gedrag geïnternaliseerd.

Je eigen motivatie beïnvloeden

Omdat de tweede manier zoveel beter werkt dan de eerste, is het het waard om te proberen je eigen kwaliteit van motivatie voor de dingen die je niet leuk vindt om te doen, te beïnvloeden. Een manier om de kwaliteit van je motivatie te verhogen is jezelf de stuurvraag te stellen.

Stuurvraag

Dat gaat zo:

1. Formuleer het onderwerp ten aanzien waarvan je jezelf wilt gaan sturen. De zijinstromer kiest bijvoorbeeld het onderwerp ‘mijn opleiding goed afronden’ en de cliëntbegeleider kiest het onderwerp ‘goed en tijdig registreren’

2. Onderzoek de rationale van wat er van je wordt verwacht. Wat is de goede reden waarom het gedrag van je wordt verwacht? Wat levert het op wanneer je doet wat er van je wordt verwacht? De zijinstromer realiseert zich bijvoorbeeld dat het belangrijk is voor onze samenleving als er docenten voor de klas staan die aantoonbaar over de benodigde competenties beschikken, omdat het goed onderwijs geven aan jonge mensen doorslaggevend is voor hoe onze samenleving zich in de toekomst ontwikkelt. De cliëntbegeleider realiseert zich bijvoorbeeld dat het leven van de cliënt georganiseerder en soepeler verloopt wanneer zijn collega’s tijdig en correct geïnformeerd zijn over de afspraken die hij met de cliënt heeft gemaakt.

3. Formuleer de stuurvraag die je aan jezelf gaat stellen. Bijvoorbeeld: hoe kan ik ervoor zorgen dat….zodat….? Op de eerste stippeltjes komt het positieve gedrag dat je van jezelf gaat vragen. Op de tweede stippeltjes komt wat het gaat opleveren als je dat gedrag voor elkaar krijgt. De zijinstromer formuleert bijvoorbeeld de volgende stuurvraag: hoe kan ik ervoor zorgen dat ik mijn portfolio kwalitatief goed en tijdig inlever, zodat ik kan aantonen dat ik een lesbevoegdheid waardig ben? De cliëntbegeleider formuleert de volgende stuurvraag: hoe kan ik mijn weg leren vinden in het nieuwe registratiesysteem, zodat het leven van mijn cliënten georganiseerder en soepeler kan gaan verlopen?

4. Stel jezelf de stuurvraag en exploreer al je gedachten. Je wilt er misschien in het begin helemaal niet over nadenken, omdat je er echt geen zin in hebt. Erken je eigen perspectief en kijk nog eens naar de rationale die je hebt onderzocht. Je voelt misschien allerlei bezwaren en klachten opkomen. De eisen aan de portfolio zijn bijvoorbeeld in jouw ogen belachelijk procedureel en het nieuwe registratiesysteem is echt enorm onhandig. Erken je eigen klachten en bezwaren en heb begrip voor jezelf en vraag jezelf vervolgens: hoe kan ik, gegeven deze klacht, ervoor zorgen dat het toch voor elkaar komt? Of misschien ervaar je dat je inwendig hebt geaccepteerd wat er van je verwacht wordt, maar weet je nog niet zo goed hoe je het kunt gaan aanpakken zodat het echt van de grond komt. In dat geval kun je de zeven stappen van progressiegerichte zelfcoaching doorlopen of je kunt je eerdere successen eens analyseren: wanneer is het me al eens gelukt om het betreffende gedrag voor elkaar te krijgen en wat werkte er toen goed voor me?

Autonome motivatie

Omdat de kwaliteit van je motivatie, en daarmee van je leven, zoveel beter is wanneer je autonoom functioneert, is het het misschien waard om het eens te proberen. Hier en hier kun je nog een paar voorbeelden vinden van hoe je dat kunt doen.