Vrijwillige beheersing (effortful control) is de vaardigheid om een dominante respons te onderdrukken om in plaats daarvan een subdominante respons te vertonen. Deze vaardigheid bestaat uit drie componenten.

Activatiecontrole

De eerste component is activatiecontrole. Dit betekent dat de persoon bewust bepaalde gedragingen activeert in situaties waarin een niet gewenste gedraging eerder in hem opkomt. Een jongere die frisdrank inschenkt terwijl het pakken van een biertje lonkt is een voorbeeld van activatiecontrole.

Remmende controle

De tweede component is remmende of inhiberende controle. Dit betekent dat de persoon bepaalde gedragingen onderdrukt, afremt in situaties waarin dat gedrag niet gewenst is. Een jongere die de neiging onderdrukt om drugs te gebruiken is een voorbeeld van remmende controle.

Aandachtscontrole

De derde component is aandachtscontrole. Dit betekent dat de persoon zijn aandacht bewust verlegt met de intentie om een ander doel te bereiken dan in hem opkomt. Een jongere die zijn aandacht richt op het verhaal van zijn vrienden zodat hij de drugs vergeet is een voorbeeld van aandachtscontrole.

Verklarende factor

In onderzoek van Wong keek men naar zelfdeterminatie en middelenmisbruik en vrijwillige beheersing. Vrijwillige beheersing bleek een verklarende factor tussen zelfgedetermineerd gedrag en middelenmisbruik onder jongeren.

Jongeren die meer autonoom functioneren blijken zichzelf vrijwillig te beheersen waardoor ze minder alcohol en drugs gebruiken dan jongeren die meer gecontroleerd gemotiveerd functioneren en onder druk staan om geen alcohol en drugs te gebruiken.

Autonoom functionerende jongeren drinken frequenter dan gecontroleerd functionerende jongeren, maar wanneer ze drinken gaan ze niet ‘los’ en weten ze zichzelf te beheersen. Jongeren die gecontroleerd gemotiveerd functioneren hebben de neiging om minder vaak te drinken maar wanneer ze drinken laten ze zich sneller helemaal gaan.

Implementatie-intenties

Met implementatie-intenties kunnen mensen zichzelf helpen om het gedrag dat ze willen laten zien, daadwerkelijk te gaan doen. Het is een praktische manier om vrijwillige beheersing in de praktijk te kunnen brengen.