Ouders die vermoeden dat hun tiener betrokken is bij online pesten doen er goed aan om hun reactie daarop bewust te kiezen. In dit artikel belicht ik wat ouders van de pestende tiener kunnen doen.

Online pesten

Herhaalde en doelbewuste agressie via sociale media, games, appjes is een groot probleem voor veel jongeren. Zowel de gepeste als degene die pest lijden eronder, zo blijkt uit onderzoek (er is een verhoogd risico op depressie, zelfdoding, angsten). Ouders spelen een centrale rol in de sociaal-emotionele ontwikkeling van hun kinderen en dus is het interessant te kijken wat ouders kunnen doen om het pestgedrag van hun kind te voorkomen of te doen stoppen.

Oorzaken pestgedrag

Tieners die pesten hebben vaak te maken met factoren zoals huiselijk geweld, mishandeling door de ouders en verwaarlozing. Kinderen die een slechte emotionele band hebben met de ouders en van wie de ouders weinig naar ze omzien, blijken eerder pestgedrag te gaan vertonen. Kinderen van ouders die in het algemeen snel straffen en streng zijn blijken juist vaak meer te gaan pesten in plaats van minder.

Autonomieondersteunende ouders

De opvoedstijl die de ouders hanteren om bepaalde wenselijke gedragingen te bewerkstelligen bij het kind heeft een sterke invloed op het gedrag van het kind. Een autonomieondersteunende opvoedstijl kenmerkt zich door a) het perspectief van het kind te onderzoeken b) betekenisvolle redenen te geven voor grenzen en verboden zodat het kind begrijpt waarom deze regels worden ingesteld c) onconditionele positieve houding ten opzichte van het kind, onconditionele liefde voor het kind ook als het kind gedrag vertoont dat de ouder afkeurt. Deze opvoedstijl werkt effectief in de zin dat het kind het gewenste gedrag gaat internaliseren en het gaat doen.

Controlling ouders

Een controllerende opvoedstijl kenmerkt zich door a) het gebruik van dreigementen en straffen, a) het proberen schaamte op te wekken bij het kind en schuldgevoelens op te wekken en c) het gebruik van conditionele liefde en conditioneel respect voor het kind, als het kind ongewenst gedrag vertoont ontzegt de ouder het kind liefde en respect. Deze opvoedstijl werkt niet effectief in de zin dat het kind meer agressief gedrag laat zien en meer asociaal gedrag vertoont naar andere kinderen.

Reactance

De reden waarom een controlling opvoedstijl een averechts effect heeft is het reactance-effect. Kinderen die op een controlling manier worden opgevoed proberen hun autonomie te herwinnen door precies het tegenovergestelde te gaan doen dan wat de ouders van hen eisen.

Zes hypothesen

Het onderzoek van Legate et al (2018) onderzocht zes vooraf geregistreerde hypothesen. Deze waren 1) kinderen van wie de ouders een autonomieondersteunende opvoedstijl hanteren vertonen minder online pestgedrag 2) kinderen van die de ouders een controlling opvoedstijl hanteren vertonen meer online pestgedrag 3) een autonomieondersteunende opvoedstijl gaat samen met minder reactance bij het kind 4) een controlling opvoedstijl gaat samen met meer reactance bij het kind 5) de reactance verklaart waarom autonomieondersteunende opvoeding leidt tot minder pestgedrag 6) reactance verklaart waarom een controlling opvoedstijl leidt tot meer pestgedrag.

Opzet onderzoek ouders en online pesten

In het onderzoek waren 1004 adolescenten en hun ouder (moeder of vader of verzorger) betrokken. Het betrof Britse kind-ouder-paren uit Engeland, Schotland en Wales, allen wit en met een gezinsinkomen onder de 55000 pond. De kinderen waren 14 of 15. De ouders en de kinderen vulden vragenlijsten in, waarin hen o.a. scenario’s werden voorgelegd waarin sprake was van online pesten. Deze insteek is, zo leggen de onderzoekers uit, beter dan andere onderzoeken waarin de opvoedstijl van de ouders in het algemeen werd onderzocht. Doordat de hypothetische situaties toegespitst waren op online pestgedrag van hun kind waren de vragen voor alle ouders relevant en niet alleen voor de ouders wiens kind inderdaad betrokken was bij online pesten.

Hypothese 1 en 3 en 5

Een autonomieondersteunende opvoedstijl bleek inderdaad te leiden tot minder online pestgedrag door het kind en minder reactance. Reactance bleek inderdaad de medierende factor te zijn. Dus hypothese 1 en 3 en 5 werden bevestigd.

Hypothese 2 en 4 en 6

Een controlling opvoedstijl bleek te leiden tot een klein, maar significant, effect op minder online pestgedrag. Er werd geen link gevonden tussen reactance en controlling opvoedstijl. Hypothese 2 en 4 en 6 werden dus niet bevestigd. Omdat dit tegengesteld is aan wat in andere SDT onderzoeken wordt gevonden, gingen de onderzoekers deze bevindingen nader bekijken. Daar kwam het volgende uit.

Schuld, schaamte en conditionele liefde

De onderzoekers splitsten de controlling opvoedstijl uit in twee verschillende dimensies: de dimensie van schuld, schaamte en conditionele liefde en de dimensie van straf en dreigementen. Het bleek dat een opvoedstijl waarin de ouder probeerde een schuldgevoel op te wekken bij het kind en schaamte op te wekken bij het kind en het kind liefde en respect te ontzeggen wanneer het online pestte, meer online pestgedrag gingen vertonen en dat dit gemedieerd werd door het reactance effect. Hypothese 2, 4 en 6 werden dus bevestigd wanneer alleen naar deze dimensie van een controlling opvoedstijl werd gekeken.

Straf en bedreiging

Voor de dimensie van straffen en dreigen met straf werd gevonden dat dit tot minder online pestgedrag leidde. Er was geen effect te zien op reactance. Toen pasten de onderzoekers een andere statische analyse toe, waarin werd gecorrigeerd voor de autonomieondersteunende opvoeddimensies. Na deze correctie bleek dat de controlling opvoedstijl niet samenhing met online pestgedrag en meer reactance voorspelde.

Ouders en online pesten

Het onderzoek toonde aldus aan dat een autonomieondersteunende opvoedstijl leidt tot minder online pestgedrag en minder reactance bij het kind op regels en grenzen die de ouder stelt. Wat de effecten van een controlling opvoedstijl zijn ligt ingewikkelder. Wanneer ouders schuld, schaamte en het ontzeggen van liefde en respect gebruiken om hun kind te bewegen te stoppen met online pesten leidt dit tot een sterk reactance effect en meer online pesten. Wanneer ouders dreigen met straf en straf geven leidt dit, afhankelijk van de statistische analyse methode die wordt toegepast, tot minder online pesten of tot geen effect op online pestgedrag.

Straf als structuur

Wanneer ouders dreigen met straf of hun kind straffen voor online pestgedrag, is dit een controlling opvoedstijl. Maar wanneer de ouders dit combineren met een autonomieondersteunende opvoedstijl, geven ze goede redenen voor de betreffende straf en leggen ze dit het kind uit. Op die manier kan de straf worden ervaren als logische en terecht en fungeert de straf wellicht als structuur. Over het effect van lichte straffen en logische consequenties kun je hier een artikel vinden.

Ouders en online pesten

Wanneer je kind betrokken is bij online pesten als degene die pest, kun je als ouder dus het beste de volgende dingen doen:

  1. probeer te begrijpen hoe je kind de situatie ervaart en ziet, door onderzoekende en oordeelloze vragen te stellen.
  2. geef duidelijk aan wat je van je kind verwacht, welke grenzen er zijn en welke regels je wilt hanteren en geef een goede onderbouwing van je verwachtingen en regels.
  3. laat je kind merken dat je van hem/haar houdt en respect voor hem/haar hebt ook wanneer hij/zij gedrag vertoont dat je afkeurt
  4. indien je consequenties wilt verbinden aan het grensoverschrijdende gedrag, maak dan bij voorkeur gebruik van een logische consequentie of leg goed uit waarom de lichte straf wordt opgelegd