Een experiment dat werd uitgevoerd door de onderzoekers Locher et al, werpt een interessant licht op de rol die de rationale kan spelen bij toediening van een placebo.

Experiment

Deelnemers aan het experiment werden ingedeeld in drie groepen. Alle deelnemers ondergingen eerst een licht pijnlijke behandeling, waarbij ze een steeds hetere pad op hun arm kregen. Ze konden zelf regelen wanneer de hitte ze te erg werd en ze wilden stoppen. Na die pijnlijke behandeling begon de interventie

  1. Groep 1 kreeg een placebo. Men kreeg een crème zonder werkzame middelen waarbij werd gezegd dat het wel degelijk een werkzaam bestanddeel bevatte voor de behandeling van de pijnlijke brandende plek.
  2. Groep 2 kreeg een openlijk placebo. Men kreeg de creme zonder werkzame bestanddelen, en op de tube stond duidelijk dat het om een placebo ging. Daarbij kregen degenen in deze groep een uitgebreide uitleg over de werking van een placebo, zodat ze begrepen waarom placebo’s werken (zie ook hier voor een kritische analyse van het placebo effect).
  3. Groep 3 kreeg ook een openlijke placebo. Men kreeg de crème zonder werkzame bestanddelen en op de tube stond duidelijk dat het om een placebo ging, maar er was verder geen toelichting.

Verlichting van pijn bij openlijke placebo

In groep 1 en 2 rapporteerden de deelnemers een duidelijke verlichting van de pijn, terwijl in groep 3 geen verlichting werd ervaren.
Dit is een interessant experiment omdat het mogelijkheden biedt om mensen placebo’s toe te dienen zonder de ethische bezwaren van bedrog. Uitleg krijgen waarom een placebo werkt en hoe het placebo-effect in elkaar steekt, blijkt net zo effectief te zijn als het toedienen van een placebo en verbergen dat het om een placebo gaat.

Ethisch?

In welke situaties je dit zou moeten doen, is echter nog een belangrijke vraag. Ik ben geen voorstander van het gebruiken van middelen die geen werkzame bestanddelen hebben, onder het mom van ‘ach, als je er maar in gelooft en het werkt’. Ik vind dit experiment dat ook vooral interessant vanwege de belangrijke rol die de rationale erin speelt. Het onderschrijft opnieuw dat uitleg van de goede reden waarom iets werkt of waarom je iets vraagt een belangrijke factor is bij internalisatieprocessen.

Het onderzoek kun je hier vinden.

]