Van een arts verwachten we medisch specialistische kennis. Maar daarnaast is het evenzeer belangrijk dat de arts op een humane manier met zijn patiënten communiceert en omgaat. In dit en dit en dit stukje schreef ik al over shared decision making, als een manier om bij medische beslissingen zowel de kennis van de mogelijkheden als de voorkeuren van de patiënt leidend te laten zijn.

Druk en controle

Nu zijn er indicaties dat in medische opleidingen regelmatig sprake is van een sfeer van druk en controle. Het effect van een dergelijke sfeer is dat studenten minder interesse ontwikkelen, minder diepgaand leren, angstiger zijn en minder goed presteren. De onderzoeken in het domein van de zelfdeterminatietheorie geven aan dat competentie en humaniteit bij artsen ontwikkeld kan worden door autonomie-ondersteunend onderwijs te geven aan artsen in opleiding.

Autonomie-ondersteunend medisch onderwijs

Wanneer artsen in opleiding op een autonomie-ondersteunende manier onderwezen worden, gaan zij humaner met hun patiënten om, leren zij conceptueel diepgaander en zijn zij psychologisch veerkrachtiger (minder last van angst en stress, hebben meer interesse om te leren en een beter zelfvertrouwen).

Longitudinaal onderzoek

Er is veel onderzoek beschikbaar dat deze resultaten laat zien. Een voorbeeld is een longitudinaal onderzoek onder 72 tweedejaars medische studenten die interviewtechnieken leerden. Hun kwaliteit van motivatie om te leren (autonoom of gecontroleerd gemotiveerd), de waarde die zij hechten aan diverse psychosociale aspecten van medische zorg en hun zelf gepercipieerde competentie ten aanzien van gesprekstechnieken werd aan het begin van de studie gemeten. Ook werd de perceptie van de studenten in hoeverre hun docenten autonomie-ondersteunend waren gemeten. Dat betekent dat de studenten aangaven hoezeer ze zich erkend en begrepen voelden door hun docent, in welke mate ze ervoeren dat hun docent ze aanmoedigde om eigen keuzes te maken en in hoeverre ze ervoeren dat hun docent ze aanmoedigde vragen te stellen.

Positieve opbrengsten

Het resultaat van dit onderzoek was dat:

  • Medische studenten die hun docent als meer autonomie-ondersteunend ervoeren zelf na 6 maanden meer autonoom gemotiveerd waren
  • Medische studenten die meer autonoom gemotiveerd waren geworden, toonden sterkere psychosociale waarden te hebben ontwikkeld
  • Medische studenten die meer autonoom gemotiveerd waren geworden, hadden een hogere zelf gepercipieerde competentie in gespreksvoering ontwikkeld
  • Twee jaar later werden deze effecten nog steeds gevonden en waren ze dus gehandhaafd
  • Zes maanden na de opleidingsmodule gesprekstechnieken werden de medische studenten geobserveerd tijdens een gesprek met een patiënt die cardiovasculair risicogedrag vertoonde. De studenten die meer autonoom gemotiveerd waren geraakt, waren meer autonomie-ondersteunend voor hun patiënten.
  • De docenten die zelf onderwijs hadden genoten in autonomie-ondersteunende gespreksvoering werden door de medisch studenten als meer autonomie-ondersteunend ervaren

Hoe?

De humanistische benadering van patiënten kenmerkt zich door autonomie-ondersteuning van de patiënten door:

  • Perspectief en gevoelens te erkennen
  • Hen te laten merken dat ze worden begrepen en gerespecteerd
  • Keuzemogelijkheden voor de behandeling te bieden
  • Relevante informatie te verstrekken zodat de patiënt een betekenisvolle keuze kan maken

Betere gezondheid

Er zijn positieve opbrengsten voor patiënten wanneer artsen humaan en autonomie-ondersteunend acteren. Patiënten zijn meer therapietrouw en bereiken betere gezondheidsresultaten wanneer ze hun arts als autonomie-ondersteunend en humaan ervaren (bijvoorbeeld: stoppen met roken, gewichtsverlies, medicatie-inname, opvolgen richtlijnen arts).

Progressiegericht taal bij shared decision making

De progressiegerichte benadering past m.i. naadloos bij shared decision making, en bij autonomie-ondersteunende, humane gespreksvoering tussen arts en patiënt. Progressiegerichte taal is autonomie-ondersteunende taal, waarbij de arts kan switchen tussen vier progressiegerichte rollen (helpen, sturen, instrueren, adviseren).

]