Hoewel we intuitief geneigd zijn te denken dat we ons op een bepaalde manier gedragen omdat we ons op een bepaalde manier voelen (gevoel veroorzaakt gedrag), tonen de zelfperceptietheorie-onderzoeken aan dat die intuitie niet klopt. Gevoel is kennis.

Gevoel is kennis

Gevoel volgt gedrag, zo blijkt uit dit onderzoeksdomein, en speelt dan weer een rol in vervolggedrag (zie ook hier en hier). Dus als gevoelens niet de veroorzakers zijn van gedrag, wat zijn ze dan? Gevoel is kennis. Hoe je je voelt geeft je informatie over je gedrag in de situatie. Het is een specifieke soort kennis, namelijk kennis die je hebt verworven via ervaringen.

Ervaring

Je bent bijvoorbeeld een keer gestoken door een wesp en nu voel je je angstig als er een wesp op je arm landt. Je angstige gevoel is ervaringsgerichte kennis. Veel, zo niet alle, ervaringsgerichte kennis is zintuigelijk van aard. Dat maakt het ook zo moeilijk om je gevoel uit te leggen, je voelt het nu eenmaal zo. Een omgeving voelt bekend, een persoon voelt sympathiek, je houdt van iemand. Dat het moeilijk uit te leggen is komt omdat je gevoelens veroorzaakt worden door allerlei onbewuste processen. Processen van actie die je hebt geleerd in de loop van je leven en basisprocessen van actie die universeel zijn voor het menselijk organisme.

Niet uit de lucht

Maar gevoelens komen dus niet uit de lucht vallen. Dat je bijvoorbeeld van iemand houdt is voor jou waarschijnlijk moeilijk in woorden uit te leggen en kan als magisch en ongrijpbaar aanvoelen, maar er is een logische verklaring waarom je je voelt zoals je je voelt; je perceptuele kennis, die onbewust geactiveerd wordt, zorgt dat je liefdevolle gevoelens voor die persoon hebt. En die gevoelens informeren je over wat er gaande is (je gedrag in de situatie).

Gedrag in de situatie

Daardoor kan het intuitief lijken alsof je gevoel er eerst was en daarna je gedrag veroorzaakte, maar de werkelijkheid is andersom: je gevoelens zijn kennis over gedrag in de situatie en die kennis speelt een rol in je vervolggedrag.

Aandacht

Zo kun je toegeven aan gevoelens van liefde of je aandacht juist richten op iets anders zodat je gevoelens weer wegebben. Je kunt toegeven aan je gevoelens van boosheid en er nog een schepje bovenop doen, zodat je nog bozer wordt, of je kunt je boze gevoelens als indicatie zien dat er iets gaande is waar je het mee oneens bent en rustig nadenken over wat er belangrijk voor je is om te verbeteren in de situatie.

Kennis

Dat maakt gevoelens op een andere manier interessant dan vaak wordt gezegd; in plaats van gevoelens te verheffen als belangrijker dan rationaliteit, kun je ze benutten als kennis die je rationele afwegingen voedt.