https://www.mdpi.com/2077-0383/13/19/5963

Creative Awareness Theory: ADHD door de lens van SDT. Er is een artikel verschenen van Champ et al (2024) over ADHD. In dit artikel presenteren de onderzoekers een nieuwe theorie, waarbij ze ADHD door de lens van de zelfdeterminatietheorie bekijken. Deze invalshoek doet meer recht aan de variëteit die er bestaat in hoe mensen met ADHD functioneren. De theorie geeft nieuwe aanknopingspunten voor hoe mensen met ADHD kunnen floreren en ze optimaal kunnen functioneren.

ADHD als stoornis

ADHD wordt overwegend bestudeerd en behandeld vanuit cognitieve gedragstheorie. Die focus in onderzoek en behandeling van ADHD heeft ervoor gezorgd dat ADHD vaak wordt gezien als een probleem dat alleen bestaat uit tekorten of gebreken. Deze theorieën leggen immers de nadruk op problemen met executieve functies, zoals het moeilijk kunnen plannen en organiseren. ADHD wordt hierdoor gezien als een stoornis waarbij deze vaardigheden minder goed werken, en de behandeling richt zich vooral op het verminderen van symptomen en het verbeteren van gedragscontrole.

Beperkend

Deze manier van denken is beperkt, zo stellen de onderzoekers, omdat het de nadruk legt op het verminderen van symptomen en het corrigeren van ongewenst gedrag, in plaats van te kijken naar positieve mogelijkheden of kwaliteiten van mensen met ADHD. Hierdoor wordt de aandacht te veel gericht op wat er misgaat, in plaats van op hoe mensen met ADHD kunnen floreren.

Zelfdeterminatietheorie

De Zelfdeterminatietheorie (SDT) kan een alternatief theoretisch kader zijn, om de oorsprong, motivatie en gedragingen van mensen met ADHD beter te begrijpen. Het doel van de onderzoekers was om een theorie te ontwikkelen die verklaart (a) waarom en hoe mensen met ADHD wisselende beperkingen ervaren; (b) wat de impact van die wisselende beperkingen is op hun leven; en (c) welke processen en strategieën mensen met ADHD gebruiken om de gevolgen van die wisselende beperkingen aan te pakken. Op basis van die data introduceren de onderzoekers de Creative Awareness Theory.

Creative Awareness Theory

De ADHD Creative Awareness Theory (CAT) legt uit dat mensen met ADHD twee uitersten ervaren in hun aandacht: chaos en hyperfocus. Deze wisselwerking tussen deze twee uitersten maakt het lastig om je aandacht goed te regelen, vooral omdat er vaak weinig begrip van anderen is voor hoe dit werkt. Daardoor ontwikkelen mensen met ADHD soms onhandige manieren om met hun aandacht om te gaan, zoals in jezelf gekeerd raken of jezelf volledig verliezen in iets. Hoewel deze strategieën ervoor kunnen zorgen dat je functioneert, kosten ze veel energie en kunnen ze een negatief effect hebben op je zelfbeeld, identiteit en het vervullen van je psychologische basisbehoeften.

Zelfregulatie

Als je leert herkennen en begrijpen hoe die twee uitersten in je aandacht werken, ontstaan er mogelijkheden om betere zelfregulatiestrategieën te ontwikkelen. Dit kan vanzelf gebeuren, maar ook door vaardigheden op te bouwen die je leert uit je eigen ervaringen met ADHD. Deze nieuwe strategieën helpen je om op een meer authentieke en geïntegreerde manier om te gaan met je aandacht, wat aansluit bij de ideeën van de Zelfdeterminatietheorie (SDT). Dit draagt bij aan een positiever beeld van ADHD en helpt het onderzoek naar hoe mensen met ADHD kunnen floreren vooruit.

Creative awareness

Wanneer je in de zone zit van creatief bewustzijn gaat dit gepaard met positieve dingen zoals zelfvalidatie, zelf-acceptatie, een gevoel dat je achter je eigen keuzes staat, interesse en betrokkenheid en betekenisvolle verbinding met wat je doet en bij wie je bent. In het onderstaande plaatje staat de samenvatting van zelfregulatie-kwaliteiten van mensen met ADHD. Het is dus de kunst om in het midden uit te komen.