Beter worden in het stervensproces klinkt misschien paradoxaal, maar het is precies waar het boek ‘Leven toevoegen aan de dagen’ in de kern om draait. Sander de Hosson en Els Quaegebeur zijn respectievelijk longarts en journalist en hebben van dit moeilijke maar belangrijke onderwerp een makkelijk leesbaar boek gemaakt.

Beter worden

Het gaat bij het beter worden in het stervensproces niet om genezen, niet om fysiek beter worden, maar om het stervensproces in allerlei opzichten beter te laten verlopen dan nu vaak het geval is. Zowel medische professionals als patiënten en hun dierbaren vinden het regelmatig moeilijk om over sterven te praten, waardoor belangrijke keuzes die het stervensproces zo goed mogelijk kunnen maken, voorbij gaan. Ook mist vaak kennis over hoe het sterven verloopt, waardoor de symptomen van sterven, die normaal zijn, de dierbaren onrustig en angstig kunnen maken. Kennis van de final common path way kan helpen om rustig te kunnen blijven terwijl je dierbare aan het sterven is. En ‘rust aan het bed is het mooiste cadeau dat naasten een stervende kunnen meegeven’, zo schrijven de auteurs.

Gespreksvoering

Vanuit gespreksvoeringsperspectief vond ik dit boek ook interessant. Hoe voer je een (slecht nieuws-) gesprek met iemand die ongeneeslijk ziek is? En hoe voer je het gesprek met diens familieleden? In een groot deel van het boek wordt gepleit voor eerlijkheid en het direct, kort en bondig, brengen van het slechte nieuws in combinatie met nauwgezet en met empathie aansluiten bij het perspectief van de ander. Onderzoek laat zien dat dit inderdaad een effectieve manier van het brengen van slecht nieuws is. Maar hier zet het boek een tweede perspectief naast; misschien is het soms beter om het slechte nieuws niet op een directe manier te brengen, maar de voorkeur van degene om wie het gaat te volgen. En dat kan dus ook betekenen dat het slechte nieuws niet of slechts deels wordt besproken en het vager blijft hoe het er voor staat met de gezondheid van de persoon.

Progressiegerichte startvraag

Na een korte introductie (‘de resultaten van uw onderzoek zijn binnen’) zou het stellen van een progressiegerichte startvraag vermoedelijk recht doen aan die persoonlijke voorkeuren en de complexiteit van het slecht nieuwsgesprek. Bijvoorbeeld voor de introductie op te volgen met de vraag: ‘Hoe kunnen we dit gesprek wat u betreft zo goed mogelijk laten verlopen?’ of ‘Wat zou u graag willen bespreken om onze afspraak zo goed mogelijk te laten verlopen voor u?’ Een dergelijk geformuleerde vraag laat, net als de nuttigheidsvraag, merken dat de patient aan het roer van het gesprek staat en dat het gesprek bedoeld is om hem of haar zo goed mogelijk te ondersteunen.

Beter worden in het stervensproces

Hoewel het er in een stervensproces juist om gaat dat iemand niet beter wordt, kan dit boek helpen om beter te worden in het omgaan met het stervensproces. Zodat de dood een zo goed mogelijke dood wordt. En dat stervensproces start veel eerder dan vlak voor iemand overlijdt, het start al als er een ongeneeslijke ziekte wordt gevonden. Het boek is bedoeld voor iedereen die dood gaat. Een leerzaam en inspirerend boek dat ik met stukjes en beetjes las en in de toekomst nog vaak zal herlezen.