Een volkswijsheid is dat mensen aangeboren plafonds hebben waarvoorbij ze niet kunnen komen. En dat hun genen en aangeboren talenten bepalen waar die plafonds liggen. Het idee is dan dat je maar niet teveel moeite moet doen om beter te worden in je zwakte, omdat je dat toch niet gaat lukken en het heel demotiverend werkt om zo hard je best te doen zonder dat je verbetert. Werken aan je zwaktes zou dan net zoiets zijn als een poging van een pinguïn om te leren vliegen. Hoe hard een pinguïn ook met zijn vleugeltjes klapt, hij zal nooit als een roofvogel hoog in de lucht zweven. En inderdaad, als je deze redenering volgt is het bijna gemeen om van iemand te verwachten dat hij zich zal verbeteren in iets waar hij zwak in is. Hij kan dat immers niet, omdat hij er geen talent voor heeft?
Maar de situatie is: mensen zijn geen pinguïns. Mensen en pinguïns zijn verschillende diersoorten. En net zoals mensen nooit dolfijnen zullen worden, zullen pinguïns nooit roofvogels worden. Het vergelijken van twee compleet verschillende diersoorten vertroebelt ons denken. De werkelijkheid is zo: een pinguïn kan beter worden in vissen vangen. Een roofvogel kan beter worden in vliegen. En mensen kunnen beter worden in Engels en wiskunde.
Mensen kunnen beter worden in dingen waar ze zwak in zijn. Daarvoor hoeven ze niet eerst een andere diersoort te worden. En hoewel vaak als waarheid wordt geponeerd dat hoe ver je kunt komen in een bepaalde vaardigheid, wordt begrensd door je aangeboren talent, is die ’talentenplafondclaim’ (nog?) onbewezen. Wetenschappers zijn op zoek gegaan naar menselijke plafonds die worden bepaald door genen. Maar ze hebben die aangeboren plafonds niet kunnen vinden. Het is waarschijnlijk ook onmogelijk om uitsluitend op te sporen waar je een aangeboren aanleg voor hebt, omdat je huidige functioneren is gegroeid door een samenspel van je aanleg en wat je hebt geleerd. Aanleg is in voortdurende interactie met de omgeving, met wat je doet, eet, drinkt, met wie je in aanraking komt en waar je aandacht aan besteedt. Identificeren van alleen het deel ‘aanleg’ van je capaciteiten is mensen nog niet gelukt. Of er een specifiek setje van talentgenen bestaat voor elk talent weten we niet. We hebben dergelijke setjes van genen nog niet kunnen ontdekken. Dus laten we voorzichtig zijn voor we tegen mensen zeggen dat we zeker weten dat ze snel aan hun plafond zullen komen wanneer ze proberen beter te worden in hun aangeboren zwaktes.
Meer lezen? Dan kun je hier beginnen:
Ericsson, A.K. & N. Charness (1994), ‘Expert Performance. Its structure and acquisition’. In: American Psychologist, Vol. 49, No. 8, p. 725-747.
Ericsson, K.A., R.T. Krampe & C. Tesch-Römer (1993), ‘The role of deliberate practice in the acquisition of expert performance’. In: Psychological Review, Vol. 100(3), July 1993, p. 363-406. doi: 10.1037/0033-295X.100.3.363.
Ericsson, K.A., K. Nandagopal & R.W. Roring (2009), ‘Toward a science of exceptional achievement. Attaining superior performance through deliberate practice’. In: Annals of New York Academy of Science, 1172, p. 199-217.
Ericsson, K.A. (2006), ‘The influence of experience and deliberate practice on the development of superior expert performance’. In: K.A. Ericsson, N. Charness, P. Feltovich & R.R. Hoffman (eds.), Cambridge handbook of expertise and expert performance, Cambridge, Cambridge University Press, p. 685-706.
Ericsson, K.A. (2007), ‘Deliberate practice and the modifiability of body and mind. Toward a science of the structure and acquisition of expert and elite performance’. In: International Journal of Sport Psychology, 38, p. 4-34.
Ericsson, K.A. (2009), ‘Discovering deliberate practice activities that overcome plateaus and limits on improvement of performance’. In: A. Willamon, S. Pretty & R. Buck (eds.), Proceedings of the International Symposium on Performance Science 2009, Utrecht, Association Europienne des Conservatoires Academies de Musique et Musikhochschulen (AEC), p. 11-21.
Ericsson, K.A. (2009), Development of professional expertise. New York, Cambridge University Press.
Feltovich, P.J., M.J. Prietula & K.A. Ericsson (2006), ‘Studies of expertise from psychological perspectives’. In: K.A. Ericsson, N. Charness, P. Feltovich & R.R. Hoffman (eds.), Cambridge handbook of expertise and expert performance, Cambridge, Cambridge University Press, p. 39-68.
Finkelstein, S.R. & A. Fishbach (2011), ‘Tell me what I did wrong. Experts seek and respond to negative feedback’. In: Journal of Consumer Research, Chicago, Chicago Press.
Arrowsmith Young, B. (2012), The woman who changed her brain and other inspiring stories of pioneering brain transformations. New York, Free Press.
Handbook of neurospychology
Cahalan, S. (2012). Brain on fire: my month of madness. Simon & Schuster Paperbacks, New York
Dobbs, D. (2013) The social live of genes. Op http://www.psmag.com/books-and-culture/the-social-life-of-genes-64616
Doidge, N. (). The brain’s way of healing. Remarkable discoveries and recoveries from the frontiers of neuroplasticity. A James H. Silberman Book, Viking, New York
Feuerstein, R. Feuerstein, R.S., Falik, L.H. (2010). Beyond Smarter: mediated learning and the brain’s capacity for change. Teachers College Press, Columbia University, New York.
Jordan-Young, R.M. (2010). Brainstorm: the flaws in the science of sex differences. Harvard University Press, Cambridge, London
Joseph, R. (2011). Neuroscience: neurospychology, neuropsychiatry, Brain & Mind. University Press.
Kaufman, J.C., S.B. Kaufman & J.A. Plucker (2013), ‘Contemporary theories of intelligence’. In: J. Reisberg (ed.), The Oxford Handbook of Cognitive Psychology. New York, Oxford University Press, chapter 51.
Korb, A. (2015). The upward spiral: using neuroscience to reverse the course of depression, one small change at a time. New Harbinger Publications, Inc. Oakland
Merzenich, M. (2013). Soft-wired: how the new science of brain plasticity can change your life. Parnassus Publishing, San Fransisco
Nisbett, R.E. (2009), Intelligence and how to get it. Why schools and cultures count. New York, Norton & Company Inc.
Pittman, C.M., Karle, E.M. (2015). Rewire your anxious brain: how to use the neuroscience of fear to end anxiety, panic & worry. New Harbinger Publications, Inc. Oakland
Siegel, D.J. (2013). Brainstorm: the power and purpose of the teenage brain. Jeremy P. Tarcher, Penguin, New York